Stymulanty to grupa substancji chemicznych, które wpływają na ośrodkowy układ nerwowy, powodując przyspieszenie jego czynności. Ich głównym działaniem jest pobudzenie układu nerwowego, co objawia się zwiększeniem poziomu energii, koncentracji, czujności i aktywności ruchowej. Do stymulantów należą substancje takie jak kofeina, nikotyna, amfetamina, metamfetamina czy kokaina. Działają one głównie poprzez zwiększenie wydzielania lub hamowanie wychwytu zwrotnego neuroprzekaźników, takich jak dopamina i norepinefryna, które odgrywają kluczową rolę w regulacji pobudzenia i nastroju. Niektóre stymulanty, takie jak metylofenidat używany przy leczeniu ADHD, mogą także oddziaływać na serotonergiczny system neuroprzekaźników, zazwyczaj jednak nie jest to ich główny mechanizm działania. Stymulanty pobudzają neurony, przyspieszają przewodnictwo nerwowe oraz nasilają procesy pobudzenia w mózgu.
W małych dawkach stymulanty mogą poprawiać funkcje poznawcze, ułatwiać uczenie się i zapamiętywanie, redukować senność, zmniejszać uczucie zmęczenia oraz podnosić ogólną wydolność psychofizyczną, choć efekty te mogą być zróżnicowane w zależności od osobniczych czynników, dawki substancji oraz kontekstu ich użycia. Jednak długotrwałe lub nadużywanie tych substancji prowadzi do ryzyka uzależnienia i ma szkodliwy wpływ na organizm, wywołując zaburzenia snu, lęk, drażliwość, problemy kardiologiczne oraz potencjalne uszkodzenia układu nerwowego.
