Neurosteroidy, znane też jako steroidy neuroaktywne, to endogenne lub egzogenne steroidy, które wpływają na ekscytowalność neuronów poprzez interakcje z kanałami jonowymi sterowanymi przez ligandy oraz inne receptory powierzchni komórkowej. Termin „neurosteroidy” odnosi się do steroidów syntetyzowanych w mózgu, a „neuroaktywne steroidy” do tych, które mogą być syntetyzowane zarówno w mózgu, jak i przez gruczoły dokrewne, aby następnie oddziaływać na funkcjonowanie mózgu przez krwioobieg. Są produkowane z cholesterolu w komórkach glejowych oraz neuronach i działają zarówno poprzez oddziaływanie na receptory jonotropowe, takie jak GABAA i NMDA, jak i przez modulowanie ekspresji genów za pośrednictwem receptorów steroidowych w jądrze komórkowym.
W grupie neurosteroidów wyróżniamy substancje o działaniu inhibicyjnym, jak allopregnanolon, pregnanolon (eltanolon), androstan oraz THDOC, oraz substancje o działaniu ekscytacyjnym, jak pregnenolon, epipregnanolon i DHEA.
Niektóre endogenne steroidy, takie jak pregnenolon, progesteron, kortykosteron, deoksykortykosteron, DHEA i testosteron, są metabolizowane do innych neurosteroidów. Testosteron, który bezpośrednio wpływa na ośrodkowy układ nerwowy, jak i inne substancje służą jako tzw. „proneurosteroidy”, które nie modulują bezpośrednio receptorów GABAA czy NMDA, lecz wpływają na inne cele komórkowe. Stężenie neurosteroidów dynamicznie zmienia się pod wpływem czynników fizjologicznych (jak cykl menstruacyjny i ciąża) oraz w odpowiedzi na stres. Warunki te wpływają na neuroplastyczność, procesy uczenia się i pamięć, zachowanie, a także podatność na napady padaczkowe oraz reakcje na stres, lęk i depresję. Zaburzenia w syntezie i działaniu neurosteroidów są powiązane z patogenezą różnego rodzaju schorzeń neuropsychiatrycznych oraz chorób neurodegeneracyjnych. Neurosteroidy stanowią obiecujący obszar badawczy w kontekście potencjalnych zastosowań klinicznych, w tym leczenia epilepsji, urazów mózgu i zaburzeń behawioralnych.
