IGF-1 (Insulinopodobny czynnik wzrostu 1), znany również jako Somatomedyna C, to hormon peptydowy o strukturze podobnej do insuliny, odgrywający kluczową rolę w procesach wzrostu i rozwoju organizmu. Jest to jednołańcuchowy polipeptyd składający się z 70 aminokwasów, kodowany przez gen IGF1 zlokalizowany na chromosomie 12 u ludzi.
IGF-1 jest syntetyzowany głównie w wątrobie pod wpływem hormonu wzrostu (GH) wydzielanego przez przysadkę mózgową, ale może być również produkowany lokalnie w wielu tkankach, działając auto- i parakrynnie. Jego synteza i sekrecja są ściśle regulowane przez złożony system sprzężeń zwrotnych obejmujący oś somatotropową.
Główne funkcje IGF-1 obejmują:
- Stymulację wzrostu i różnicowania komórek w różnych tkankach, szczególnie w układzie kostno-szkieletowym.
- Regulację metabolizmu węglowodanów, lipidów i białek.
- Modulację procesów apoptozy i proliferacji komórkowej.
- Udział w neurogenezie i neuroprotekcji.
IGF-1 działa poprzez wiązanie się ze specyficznym receptorem błonowym IGF-1R, który należy do rodziny receptorów tyrozynowych kinaz. Aktywacja tego receptora inicjuje kaskadę sygnałową, obejmującą m.in. szlaki PI3K/AKT i MAPK, prowadzącą do ekspresji genów odpowiedzialnych za wzrost i przeżycie komórek.
W krwiobiegu IGF-1 występuje głównie w kompleksie z białkami wiążącymi (IGFBP), które regulują jego biodostępność i czas półtrwania. Najważniejszym z tych białek jest IGFBP-3.
Poziom IGF-1 w surowicy jest wykorzystywany jako marker diagnostyczny w ocenie zaburzeń osi GH/IGF-1, w tym niedoboru hormonu wzrostu i akromegalii. Jego stężenie zmienia się fizjologicznie w ciągu życia, osiągając szczyt w okresie dojrzewania i stopniowo spadając z wiekiem.
Badania nad IGF-1 mają istotne znaczenie w kontekście medycyny regeneracyjnej, onkologii oraz w zrozumieniu procesów starzenia się organizmu.
