Hormon adrenokortykotropowy (ACTH), znany również jako kortykotropina lub adrenokortykotropina, to hormon peptydowy wydzielany przez płat przedni przysadki mózgowej. ACTH jest syntetyzowany jako część większego prekursora – proopiomelanokortyny (POMC) w komórkach kortykotropowych (kortykotropach) przysadki mózgowej. POMC jest następnie rozszczepiane do mniejszych peptydów, w tym ACTH. Jego główną funkcją jest stymulacja kory nadnerczy do produkcji i wydzielania kortykosteroidów, takich jak glikokortykosteroidy (np. kortyzol) i mineralokortykoidy (np. aldosteron). ACTH stymuluje również produkcję androgenów nadnerczowych, takich jak DHEA i androstendion.
Wydzielanie ACTH jest regulowane przez czynniki:
- Hormon uwalniający kortykotropinę (CRH) produkowany w podwzgórzu.
- Mechanizm ujemnego sprzężenia zwrotnego, w którym wysokie stężenie kortyzolu we krwi hamuje wydzielanie ACTH.
- Rytm dobowy, z najwyższym stężeniem ACTH w godzinach porannych.
- Niektóre cytokiny, takie jak interleukina-6, mogą stymulować wydzielanie ACTH.
ACTH odgrywa kluczową rolę w:
- Regulacji odpowiedzi organizmu na stres.
- Utrzymaniu homeostazy metabolicznej.
- Modulacji reakcji zapalnych.
- Regulacji funkcji układu immunologicznego, poprzez stymulację produkcji kortyzolu, który hamuje reakcje zapalne.
Zaburzenia związane z wydzielaniem lub działaniem ACTH mogą prowadzić do różnych stanów chorobowych, takich jak:
- Choroba Addisona (pierwotna niedoczynność kory nadnerczy).
- Choroba Cushinga (nadczynność kory nadnerczy).
- Wtórna niedoczynność kory nadnerczy (spowodowana niedoborem ACTH).
Pomiary stężenia ACTH we krwi są wykorzystywane w diagnostyce endokrynologicznej do oceny funkcji przysadki mózgowej i nadnerczy. Testy stymulacyjne z użyciem syntetycznej kortykotropiny (ACTH), takie jak test stymulacji ACTH (Synacthen), mogą być stosowane w celu oceny rezerwy nadnerczowej i diagnostyce niedoczynności kory nadnerczy.
