Dehydroepiandrosteron (DHEA) i jego siarczanowa forma, siarczan dehydroepiandrosteronu (DHEAS), są najobficiej występującymi hormonami steroidowymi krążącymi w ludzkim organizmie. Chociaż DHEA został zidentyfikowany ponad 70 lat temu, jego znaczenie biologiczne wciąż budzi kontrowersje. DHEA jest często sprzedawany jako suplement diety, reklamowany jako panaceum na starzenie się. Jest on łatwo dostępny w sprzedaży online, w sklepach ze zdrową żywnością i jako lek bez recepty. DHEA pozyskuje się z ekstraktów soi i dzikiego pochrzynu.
DHEA działa pośrednio na obwodowe tkanki docelowe dla hormonów płciowych lub bezpośrednio jako neurosteroid i wywiera swoje biologiczne działanie za pośrednictwem wielu szlaków sygnalizacyjnych. Działa poprzez wiązanie się z receptorami jądrowymi i aktywację lub antagonizowanie receptorów PPAR-a, PXR, androstanolu, ERb, GABAA i NMDA. DHEA aktywuje również Sigma-1R, znajdujący się w siateczce endoplazmatycznej komórek serca, nerek, wątroby i mózgu. Niektóre z jego efektów sercowo-naczyniowych i rozszerzających oskrzela mają charakter niegenomowy.
Stężenie DHEA jest powiązane z wieloma zmianami zachodzącymi wraz z wiekiem, takimi jak: sarkopenia, osteopenia, miażdżyca, immunosenscencja oraz pogorszenie funkcji poznawczych i nastroju. Co ciekawe, stężenie DHEA jest skorelowane z długowiecznością u zdrowych naczelnych innych niż ludzie.
DHEA jest metabolizowany do DHEAS, który jest najbardziej rozpowszechnionym hormonem steroidowym w ludzkim osoczu. DHEA i DHEAS służą jako prekursory dla około 50% androgenów u dorosłych mężczyzn, 75% aktywnych estrogenów u kobiet przed menopauzą i prawie 100% aktywnych estrogenów po menopauzie. Sam DHEA ma 3- do 10-krotnie większą przewagę działania androgennego nad estrogennym.
Istnieje wiele czynników, które utrudniają badanie DHEA, w tym: różnice między modelami zwierzęcymi i ludźmi, trudności w odróżnieniu efektów działania fizjologicznego od farmakologicznego, szybki metabolizm do wielu aktywnych metabolitów, zmienność stężeń u ludzi, różnice w dawkach suplementów i sposobach podawania. W badaniach klinicznych dawki doustne DHEA wahały się od 25 do 200 mg/dobę. Sposób podawania (doustnie, wziewnie, miejscowo) wpływa na metabolizm i skuteczność terapeutyczną DHEA. Na przykład dopochwowy (miejscowy) DHEA, ale nie doustny, łagodzi atrofię pochwy i poprawia funkcje seksualne u kobiet po menopauzie.
Chociaż DHEA wydaje się obiecujący w leczeniu wielu schorzeń, takich jak: niedoczynność nadnerczy, choroby układu krążenia, bezpłodność kobiet i choroby alergiczne, potrzebne są dalsze badania, aby określić optymalne dawkowanie i czas trwania leczenia.
Źródła:
- Rutkowski, K., Sowa, P., Rutkowska-Talipska, J., Kuryliszyn-Moskal, A., & Rutkowski, R. (2014). Dehydroepiandrosterone (DHEA): hypes and hopes. Drugs, 74, 1195-1207.
- Kroboth, P. D., Salek, F. S., Pittenger, A. L., Fabian, T. J., & Frye, R. F. (1999). DHEA and DHEA‐S: a review. The Journal of Clinical Pharmacology, 39(4), 327-348.
