Androgeny to grupa steroidowych hormonów płciowych, występujących zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet, jednak w znacznie większych stężeniach u płci męskiej. Głównym miejscem biosyntezy tych związków są gonady (jądra u mężczyzn i jajniki u kobiet), a także w mniejszym stopniu kora nadnerczy.
Androgeny pełnią szereg istotnych funkcji w organizmie, z których najważniejsze to:
- Rozwój i różnicowanie płciowe: odpowiadają za prawidłowy rozwój i dojrzewanie męskich narządów płciowych oraz wykształcenie wtórnych cech płciowych, takich jak typowa dla mężczyzn budowa ciała, owłosienie, charakterystyczny głos o niskiej barwie, popęd płciowy.
- Regulacja procesów metabolicznych: wpływają stymulująco na syntezę białek, hamują katabolizm tłuszczów, zwiększają wrażliwość tkanek na insulinę, jednak hiperandrogenizm u kobiet może prowadzić do insulinooporności.
- Inne funkcje: biorą udział w modulacji funkcji układu nerwowego, sercowo-naczyniowego oraz kostno-stawowego.
Główne androgeny występujące w organizmie ludzkim to:
- Testosteron – najważniejszy związek tej grupy, wytwarzany w jądrach u mężczyzn i w jajnikach oraz korze nadnerczy u obu płci.
- Dihydrotestosteron (DHT) – aktywny metabolit testosteronu, ok. 10 razy silniejszy androgenowo, powstający głównie w skórze, wątrobie, mózgu i gruczole krokowym (prostacie).
- Androstenedion – prekursor biosyntezy testosteronu i DHT, wytwarzany w gonadach i korze nadnerczy.
- Dehydroepiandrosteron (DHEA) – prohormon, z którego powstają androgeny i estrogeny, głównie w korze nadnerczy.
Niedobór lub nadmiar androgenów prowadzi do zaburzeń homeostazy organizmu. U mężczyzn niedobór objawia się m.in. zaburzeniami erekcji, obniżeniem libido i płodności, osteoporozą; nadmiar – rozwojem cech hiperandrogenizmu (nadmierne owłosienie, łysienie, trądzik). U kobiet niedobór obniża libido i energię, zaburza cykl menstruacyjny; nadmiar prowadzi m.in. do PCOS, hirsutyzmu (nadmierne owłosienie typu męskiego), nieregularnych krwawień miesiączkowych i trudnościami z zajściem w ciążę.
