Adenozyna jest zasadą purynową będącą produktem metabolizmu adenozynotrifosforanów (ATP, ADP, AMP) w komórkach oraz jest jednym z czterech nukleozydów budujących RNA. Deoksyadenozyna, pochodna adenozyny, jest składnikiem DNA. Jej pełna nazwa chemiczna to 9-β-D-rybofuranozyladenina, a wzór sumaryczny to C10H13N5O4.
Adenozyna odgrywa istotną rolę jako wewnątrzkomórkowy sygnał metaboliczny, neuromodulator oraz może być stosowana jako lek dożylny w leczeniu niektórych zaburzeń rytmu serca. Powstaje w wyniku hydrolizy ATP do ADP i AMP, a następnie deaminacji AMP do adenozyny. Jest uwalniana do przestrzeni zewnątrzkomórkowej, gdzie wiąże się z receptorami purynergicznymi P1 (A1, A2A, A2B i A3), wywołując różnorodne efekty biologiczne.
Działanie adenozyny obejmuje m.in. hamowanie uwalniania neuroprzekaźników, obniżanie aktywności elektrycznej neuronów, rozszerzanie naczyń krwionośnych, hamowanie agregacji płytek krwi oraz modulację układu odpornościowego. W mózgu bierze udział w regulacji snu, budzenia i nastroju, a także chroni komórki przed niedotlenieniem i niedokrwieniem.
Zaburzenia metabolizmu i działania adenozyny są powiązane z chorobami układu sercowo-naczyniowego, neurologicznymi i psychicznymi, nowotworami oraz stanami zapalnymi. Agoniści i antagoniści receptorów adenozynowych mają zastosowanie terapeutyczne, m.in. w kardiologii i neurologii.
