Kurkumina w tabletkach – właściwości, działanie, przeciwwskazania

Kurkumina to bioaktywny związek polifenolowy, który występuje naturalnie w przyprawie kurkumie. Ze względu na szeroki zakres korzystnego działania na zdrowie, kurkumina jest coraz chętniej stosowana w formie tabletek lub kapsułek jako suplement diety.

W artykule zostaną omówione właściwości i potencjalne zastosowania kurkuminy w profilaktyce i terapii, jej biodostępność z suplementów diety, bezpieczeństwo i optymalne dawkowanie oraz najnowsze badania naukowe dotyczące tej obiecującej substancji.

Czym jest kurkumina i jakie jest jej działanie?

Kurkumina to żółty barwnik roślinny z grupy polifenoli kurkuminoidów, który stanowi główny składnik aktywny przyprawy kurkumy (Curcuma longa). Ma gorzkawo-ostry, nieco żywiczny smak. Ze względu na intensywny, żółty kolor od wieków była stosowana do barwienia żywności i ubrań.

Rosnąca popularność kurkuminy jako suplementu diety wiąże się z odkryciem jej szerokiego spektrum właściwości prozdrowotnych. Kurkumina wykazuje silne działanie przeciwutleniające, przeciwzapalne, antybakteryjne, przeciwnowotworowe i neuroprotekcyjne. Jest jednym z najsilniejszych naturalnych przeciwutleniaczy, neutralizującym wolne rodniki i zapobiegającym uszkodzeniom komórek.

Specjaliści upatrują ogromnego potencjału kurkuminy w prewencji i terapii wspomagającej wielu chorób przewlekłych związanych ze stanem zapalnym i stresem oksydacyjnym, takich jak:

• nowotwory
• Artretyzm
• choroby neurodegeneracyjne (np. choroba Alzheimera)
• choroby układu sercowo-naczyniowego
• reumatoidalne zapalenie stawów

Kurkumina może wspomagać funkcjonowanie kluczowych narządów – wątroby, nerek czy mózgu.

Pomimo licznych badań naukowych, mechanizmy działania kurkuminy w organizmie nie zostały poznane w pełni i wymagają dalszych dociekań.

W medycynie ludowej Azji Południowo-Wschodniej kurkumę stosowano od tysięcy lat w leczeniu różnych dolegliwości. Obecnie zyskuje na popularności na całym świecie, również w Polsce. Spożywana jest najczęściej w diecie jako przyprawa, a także w formie suplementów diety.

Składniki aktywne kurkumy i ich właściwości prozdrowotne

Kurkuma zawiera ok. 3-5% kurkuminoidów, z czego kurkumina stanowi ok. 80%, a pozostałe 20% to demetoksykurkumina i bidemetoksykurkumina.

Inne ważne składniki aktywne kurkumy to:

• terpeny – związki o właściwościach przeciwutleniających i przeciwzapalnych (np. tumeron)
• olejki eteryczne
• alkaloidy, żywice i białka.

Główne udowodnione właściwości kurkuminoidów:

• silne właściwości przeciwutleniające – neutralizują wolne rodniki, chronią DNA, białka i lipidy komórkowe przed uszkodzeniem oksydacyjnym
• działanie przeciwzapalne – hamują szlaki sygnałowe prowadzące do stanów zapalnych, obniżają poziom pro-zapalnych cytokin
• działanie antynowotworowe – hamują wzrost guzów i rozwój przerzutów poprzez modulację wielu szlaków molekularnych
• działanie neuroprotekcyjne – chronią neurony przed stresem oksydacyjnym i zapalnym, mogą spowalniać postęp chorób neurozwyrodnieniowych

Dzięki tym właściwościom suplementy z kurkuminą mogą wspierać zdrowie i samopoczucie. Jednak ich rzeczywista skuteczność zależy od wchłaniania i przemian metabolicznych tego związku w organizmie.

Potwierdzone korzyści zdrowotne suplementacji kurkuminą

Badania naukowe potwierdzają, że kurkumina:

• łagodzi stany zapalne np. przy zapaleniu jelit, reumatoidalnym zapaleniu stawów, schorzeniach skóry
• zmniejsza ryzyko chorób sercowo-naczyniowych poprzez poprawę funkcji śródbłonka, obniżenie ciśnienia tętniczego, obniżenie trójglicerydów i wzrost cholesterolu HDL
• obniża poziom cukru i poprawia wrażliwość na insulinę – może być pomocna u diabetyków i osób zmagających się z insulinoopornością
• wspiera funkcje wątroby, wykazuje działanie hepatoprotekcyjne
• wspiera układ odpornościowy
• łagodzi dolegliwości alergiczne związane z sezonem pylenia
• łagodzi objawy zespołów jelita wrażliwego takie jak wzdęcia, biegunki, zaparcia

Kurkumina może być szczególnie obiecująca we wspomaganiu leczenia chorób nowotworowych i neurodegeneracyjnych, jednak brakuje dużych kontrolowanych badań klinicznych, które bezsprzecznie potwierdzą skuteczność w tym zakresie.

Kurkumina a choroby nowotworowe i neurodegeneracyjne

Kurkumina wykazuje działanie hamujące rozwój, namnażanie i przerzuty komórek nowotworowych. Z badań in vitro i na modelach zwierzęcych wynika, że może ona hamować wzrost wielu nowotworów, m.in.:

• raka piersi
• raka prostaty
• raka żołądka
• raka jelita grubego
• glejaków mózgu
• białaczki
• czerniaka

Kurkumina spowalnia powstawanie złogów amyloidowych, stanowiących jedną z przyczyn choroby Alzheimera i innych zwyrodnieniowych chorób ośrodkowego układu nerwowego.

Zwiększa neuroplastyczność mózgu i poprawia funkcje poznawcze. W badaniu na osobach starszych, suplementacja kurkuminą łagodziła objawy depresji tak skutecznie, jak popularne leki przeciwdepresyjne.

Wpływ kurkuminy na zdrowie w dużej mierze zależy od jej biodostępności, czyli wchłaniania z przewodu pokarmowego i wykorzystania przez komórki docelowe.

Jak kurkumina wpływa na narządy wewnętrzne?

Kurkumina wpływa korzystnie na funkcjonowanie wielu układów i narządów w organizmie człowieka:

Serce i naczynia krwionośne

• zmniejsza stan zapalny w ścianach naczyń
• obniża poziom cholesterolu całkowitego i trójglicerydów
• rozszerza naczynia krwionośne, poprawia krążenie
• zmniejsza ryzyko miażdżycy i choroby niedokrwiennej serca

Wątroba

• wywiera efekt hipolipidemiczny, który zapobiega akumulacji kwasów tłuszczowych w hepatocytach
• stymuluje regenerację komórek wątroby
• chroni wątrobę przed toksycznym działaniem leków, alkoholu i innych chemikaliów

Mózg

• zwiększa plastyczność neuronów, poprawia komunikację między obszarami mózgu
• pobudza neurogenezę – powstawanie nowych komórek nerwowych
• poprawia funkcje poznawcze, pamięć, koncentrację, koordynację ruchową

Skóra

• neutralizuje wolne rodniki wytwarzane pod wpływem promieni UV
• stymuluje fibroblasty do produkcji kolagenu
• działa antyseptycznie i łagodzi stany zapalne

Układ pokarmowy

• działa osłaniająco na błonę śluzową przewodu pokarmowego
• zwiększa wydzielanie żółci, poprawia trawienie
• normalizuje mikroflorę jelitową

Mimo wielu interesujących mechanizmów działania odkrytych dotychczas, w dużej mierze wciąż pozostają one niejasne i wymagają wyjaśnienia w dalszych badaniach.

Dlaczego biodostępność kurkuminy jest niska?

Udowodniono, że kurkumina charakteryzuje się niskim i zmiennym wchłanianiem z przewodu pokarmowego. Po podaniu doustnym ok. 60-70% tego związku jest wydalane z kałem.

Do czynników ograniczających biodostępność kurkuminy zalicza się:

• szybką przemianę do nieaktywnych metabolitów przez wątrobę i jelita
• słabą rozpuszczalność w wodzie
• niską stabilność chemiczną w pH fizjologicznych płynów ustrojowych
• aktywne wydalanie z komórek za pośrednictwem transporterów

W rezultacie jedynie niewielka część przyjętej z pożywieniem czy suplementów kurkuminy dociera do tkanek i wywiera efekt biologiczny. Stwarza to wyzwania w opracowaniu skutecznych i bezpiecznych preparatów tej obiecującej substancji.

Jak poprawić wchłanianie i przyswajalność kurkuminy?

Aby zwiększyć biodostępność kurkuminy, opracowano specjalne systemy dostarczania, takie jak:

• liposomy, emulsje i mikrosfery ułatwiające rozpuszczanie
• kompleksy z fosfolipidami ochraniające kurkuminę przed rozkładem
• biodegradowalne mikro- i nanoproszki ułatwiające wnikanie do komórek

Ponadto wykazano, że jednoczesne podanie piperyny (alkaloid z pieprzu czarnego) może nawet 20-krotnie zwiększać wchłanianie kurkuminy. Inhibuje on enzymy metabolizujące kurkuminę w wątrobie i jelitach.

Formułowanie preparatów kurkuminowych w sposób poprawiający biodostępność jest kluczowe dla skuteczności i bezpieczeństwa terapii. Wymaga ścisłej kontroli procesów uwalniania i wchłaniania tego związku.

Suplementacja kurkuminą – dawkowanie i bezpieczeństwo

Kurkumina ma długą historię bezpiecznego stosowania w dietach ludzi na całym świecie. Według raportów organizacji FAO i WHO oraz EFSA, dopuszczalne dzienne spożycie kurkuminy wynosi 0-3 mg/kg masy ciała, więc osoba o wadze 80kg nie powinna przekraczać dawki 240 mg kurkuminy na dobę. Nie mniej jednak suplementacja jest generalnie uznawana za bezpieczną nawet przy dawkach między 4-8 g dziennie.

Liczne badania na zdrowych ochotnikach potwierdzają bezpieczeństwo i skuteczność stosowania kurkuminy oraz, że już stosunkowo niska dawka może dostarczyć korzyści zdrowotnych dla osób, które nie mają żadnych zdiagnozowanych schorzeń. Jednak odnotowano również pewne działania niepożądane przy suplementacji dużymi dawkami.

W jednym z badań, 7 ochotników przyjmujących 500-12000 mg kurkuminy na dobę doświadczyło biegunek, bólu głowy i wysypek skórnych oraz zażółcenia stolca. Z kolei w innym badaniu, część osób zażywających 0,45-3,6 g kurkuminy dziennie przez 1-4 miesiące zgłaszała nudności, biegunki i podwyższony poziom enzymów wątrobowych.

Krótkotrwała suplementacja kurkuminą jest uważana za bezpieczną. Jednak nie ma wystarczających danych dotyczących skutków ubocznych jej stosowania w dużych dawkach przez wiele lat. Należy zachować ostrożność.

Przeciwwskazania i skutki uboczne kurkuminy

Nie powinny stosować kurkuminy osoby z następującymi schorzeniami i stanami:

• kamica żółciowa – może nasilać dolegliwości
• niedrożność przewodów żółciowych – kurkumina zostanie wydalona z kałem
• niedokrwistość sierpowatokrwinkowa – może pogorszyć anemię
• ciąża i karmienie piersią – brak badań dotyczących bezpieczeństwa – lepiej nie stosować w tym okresie

Potencjalne działania niepożądane kurkuminy:

• zgaga, nudności, biegunka – związane z podrażnieniem błony śluzowej przewodu pokarmowego
• obniżenie ciśnienia krwi
• zwiększona skłonność do krwawień przy jednoczesnym przyjmowaniu leków przeciwzakrzepowych
• żółte zabarwienie skóry, zębów

Należy zachować szczególną ostrożność u osób z marskością wątroby, niewydolnością nerek, cukrzycą. Kurkumina może oddziaływać i zmieniać metabolizm wielu leków.

Kurkumina w tabletkach, a inne postacie suplementacji

Tabletki i kapsułki z kurkuminą są najbardziej popularną formą suplementacji ze względu na:

• wygodę dawkowania
• możliwość opracowania o przedłużonym uwalnianiu

Wady: możliwe dolegliwości gastryczne związane z mechanicznych drażnieniem błony śluzowej żołądka przez tabletkę lub kapsułkę. Gorsza opcja dla ludzi mających trudności z połykaniem, np. starszych.

Alternatywne postacie to:

• proszek – wygodny w przyrządzaniu napojów, dań
• krople, płyn – ułatwiają precyzyjne dawkowanie
• żelki z kurkumą – wygodna forma dla dzieci

Najważniejsza jest odpowiednia biodostępność kurkuminy z konkretnego preparatu, na co wpływ ma jego skład, postać i sposób uwalniania substancji czynnych.

Jak dobrać odpowiedni preparat kurkuminy?

Wybierając suplement diety z kurkuminą należy zwracać uwagę na:

Skład

• obecność piperyny lub innych substancji zwiększających wchłanianie
• brak niepotrzebnych substancji dodatkowych

Opakowanie

• butelki z ciemnego szkła; opakowanie zabezpieczające przed światłem i powietrzem, przedłużające trwałość

Certyfikaty, normy

• sprawdzenie jakości, czystości, stężenia substancji czynnych

Cena

• nie zawsze odzwierciedla jakość i zawartość kurkuminy

Warto poradzić się lekarza lub farmaceuty, aby dobrać odpowiedni specyfik do swoich potrzeb i stanu zdrowia.

Kurkumina – interakcje z lekami

Należy uważać na interakcje kurkuminy z niektórymi grupami leków:

• leki obniżające krzepliwość krwi (np. warfaryna może zwiększyć ryzyko krwawień)
• leki obniżające ciśnienie (ryzyko niedociśnienia)
• leki przeciwcukrzycowe (ryzyko hipoglikemii)
• leki immunosupresyjne (silniejsze działanie leków)
• leki przeciwdepresyjne (może wzmocnić ich działanie)

W przypadku przyjmowania jakichkolwiek leków konieczna jest wizyta u lekarza.

Czy można bezpiecznie zażywać kurkuminę długoterminowo?

Nie ma wystarczających danych na temat bezpieczeństwa długotrwałego, wieloletniego przyjmowania kurkuminy, zwłaszcza w dużych dawkach przekraczających 1 gram dziennie.

Dotychczasowe badania kliniczne trwały zwykle od kilku tygodni do kilku miesięcy. Nie zaobserwowano poważnych działań niepożądanych, poza sporadycznymi dolegliwościami ze strony przewodu pokarmowego. Jednak nie można wykluczyć ryzyka wystąpienia szkodliwych skutków ubocznych po wielu latach suplementacji.

Dlatego eksperci zalecają rozsądną ostrożność. Suplementacja powyżej 6 miesięcy powinna odbywać się pod kontrolą lekarza, z przerwami w zażywaniu i badaniami kontrolnymi podstawowych parametrów zdrowotnych.

Kluczowe jest też stosowanie sprawdzonych preparatów kurkuminy o potwierdzonej zawartości substancji czynnych i markerów bezpieczeństwa. Należy również wystrzegać się mieszania kurkuminy z niektórymi lekami bez konsultacji z lekarzem.

Przy zachowaniu tych środków ostrożności, nie wykazano dotąd żadnych twardych dowodów na rażące, długoterminowe konsekwencje zdrowotne suplementacji kurkuminą. Niemniej konieczne są dalsze badania w tym kierunku.

Kurkumina w medycynie naturalnej i konwencjonalnej

W tradycyjnej ajurwedyjskiej medycynie indyjskiej kurkumę stosuje się od tysięcy lat ze względu na szerokie spektrum właściwości leczniczych.

Z kolei konwencjonalna medycyna Zachodnia zaczyna doceniać potencjał terapeutyczny kurkuminy i prowadzone są badania kliniczne nad jej zastosowaniem w leczeniu chorób nowotworowych, zapalnych, neurodegeneracyjnych.

Jednak ze względu na liczne wyzwania związane ze słabą biodostępnością tego związku, nie została ona zaakceptowana jako standardowa terapia wspomagająca.

Badania naukowe nad kurkuminą i ich ograniczenia

Choć badania przedkliniczne wskazują, że kurkumina jest bardzo obiecującym środkiem, większość z nich przeprowadzono na hodowlach komórkowych i modelach zwierzęcych.

Wyniki te nie zawsze przekładają się na organizm ludzki, który różni się metabolizmem i odpowiedzią immunologiczną. Często stosowane są też bardzo duże dawki, niemożliwe do osiągnięcia przy standardowej suplementacji.

Ponadto badania kliniczne na ludziach są nieliczne, przeprowadzone na małych grupach i obarczone wadami metodologicznymi.

Dlatego konieczne są dalsze wieloośrodkowe badania kliniczne o wysokiej jakości metodologicznej z udziałem większej liczby pacjentów. Pozwolą one lepiej ocenić rzeczywistą skuteczność i bezpieczeństwo kurkuminy w terapii chorób u ludzi.

Perspektywy zastosowania kurkuminy w terapii chorób

Wstępne badania wskazują, że kurkumina może wspomagać terapię wielu chorób przewlekłych takich jak:

• nowotwory złośliwe
• cukrzyca
• miażdżyca
• choroby układu sercowo-naczyniowego
• choroby neurodegeneracyjne (np. choroba Alzheimera)
• nieswoiste zapalenia jelit
• przewlekłe i autoimmunizacyjne zapalenia skóry

i wielu innych.

Jednak konieczne są dalsze badania kliniczne na większych grupach pacjentów, aby potwierdzić skuteczność terapeutyczną kurkuminy w tych schorzeniach i określić optymalne schematy dawkowania.

Podsumowanie: kurkumina i jej potencjał prozdrowotny

Kurkumina jest niezwykle interesującym związkiem polifenolowym, wykazującym szeroki wachlarz aktywności biologicznej o znaczeniu prozdrowotnym i potencjale terapeutycznym.

Jej działanie przeciwzapalne, antyoksydacyjne i wpływ na liczne szlaki sygnałowe w komórkach stanowią o atrakcyjności tego naturalnego składnika, zarówno w profilaktyce medycznej, jak i we wspieraniu leczenia wielu chorób wieku podeszłego stanowiących wyzwanie dla współczesnej medycyny.

Jak można uodpornić organizm na działanie wolnych rodników?

Sposobem na uodpornienie organizmu na działanie wolnych rodników jest dostarczanie w diecie substancji o działaniu antyoksydacyjnym, takich jak polifenole z grupy flawonoidów (np. w zielonej herbacie), flawonole czy antocyjany (np. w owocach borówki, aronii). Aktywność antyoksydacyjną wykazuje także kurkumina – substancja czynna przyprawy kurkumy.

W jaki sposób kurkumina wpływa na usprawnienie funkcji nerwowych?

Kurkumina przenika przez barierę krew-mózg i działa neuroprotekcyjnie, pobudzając wzrost komórek nerwowych w hipokampie, odpowiedzialnych za pamięć. Poprawia „plastyczność” połączeń nerwowych, usprawniając mechanizmy uczenia się i zapamiętywania.

Jakie są potencjalne interakcje kurkuminy z lekami obniżającymi ciśnienie?

Kurkumina może wchodzić w interakcje z lekami obniżającymi ciśnienie, np. beta-adrenolitykami, inhibitorami ACE, antagonistami wapnia. Może nasilać ich działanie hipotensyjne, prowadząc do nadmiernego obniżenia ciśnienia.

Czy kurkumina ma właściwości odchudzające?

Przeprowadzono badania, w których suplementacja kurkuminą wiązała się z redukcją tkanki tłuszczowej u osób otyłych. Kurkumina poprawia metabolizm glukozy i lipidów, uwrażliwia na insulinę. Mimo że mechanizm ten nie został do końca wyjaśniony, kurkumina może wspomagać odchudzanie.

W jaki sposób kurkumina wpływa na wygląd skóry?

Kurkumina działa antyoksydacyjnie, zapobiega uszkodzeniom komórek skóry wywoływanych przez promieniowania UV. Ponadto stymuluje produkcję kolagenu przez fibroblasty, spowalniając powstawanie zmarszczek. Kurkumina może być składnikiem kosmetyków przeciwstarzeniowych.

Jaka jest skuteczność iniekcji z kurkuminą u pacjentów z chorobami stawów?

Prowadzone są obiecujące badania kliniczne nad zastosowaniem iniekcji domięśniowych z kurkuminą u pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawów i reumatoidalnym zapaleniem stawów. Wstępne dane wskazują, że iniekcje takie mogą przynosić ulgę w dolegliwościach bólowych i sztywności stawów.

W jaki sposób poprawić stabilność preparatów z kurkuminą?

Aby zwiększyć stabilność kurkuminy dodaje się substancje antyutleniające (np. kwas askorbinowy), regulatory pH oraz emulgatory, które poprawiają jej rozpuszczalność. Opracowuje się także formy kapsułkowane bądź tabletkowe o przedłużonym uwalnianiu substancji.

W jakich typach kosmetyków może być stosowana kurkumina?

Ze względu na właściwości przeciwzapalne i antyoksydacyjne oraz zdolność do stymulacji syntezy kolagenu, kurkumina może być atrakcyjnym składnikiem kremów przeciwzmarszczkowych, kosmetyków do cery tłustej, trądzikowej czy naczynkowej. Może być też składnikiem kosmetyków do pielęgnacji skóry pooparzeniowej.