Przyjmowanie testosteronu z zewnątrz jest coraz powszechniej stosowaną metodą terapeutyczną, mającą na celu łagodzenie objawów związanych z niedoborem tego hormonu u mężczyzn. Jakkolwiek terapia testosteronem niesie ze sobą nadzieję na poprawę jakości życia, należy pamiętać, iż nieostrożne dawkowanie preparatów hormonalnych, zwłaszcza w wysokich dawkach może prowadzić do wystąpienia groźnych działań niepożądanych.
Niniejszy artykuł stara się odpowiedzieć na pytanie – jak długo można bezpiecznie przyjmować testosteron. Przyjrzymy się różnicom między terapią, a dopingiem, oraz przeanalizujemy skutki uboczne, jakie mogą wystąpić przy długotrwałym przyjmowaniu wysokich dawek testosteronu.
Testosteron – podstawowe informacje
Testosteron pełni w organizmie szereg istotnych funkcji. Odpowiada między innymi za prawidłowy rozwój narządów płciowych, tkanki mięśniowej i kości, rozwój owłosienia typowo męskiego, obniżenie głosu w okresie dojrzewania oraz popęd płciowy. Ma wpływ także na metabolizm, gospodarkę węglowodanową i lipidową, funkcjonowanie układu krążenia, kości oraz komórek krwi.
Z biegiem lat produkcja testosteronu spada (u mężczyzn średnio o 1-2% rocznie po 30 roku życia). Prowadzi to do skutków niedoboru tego hormonu, takich jak zanik masy i siły mięśni, przyrost tkanki tłuszczowej (szczególnie brzusznej), zaburzenia erekcji, obniżenie popędu płciowego, zaburzenia snu i nastroju, a także zwiększone ryzyko chorób układu krążenia i cukrzycy.
Cel stosowania terapeutycznych dawek testosteronu
Uzupełnianie niedoborów testosteronu za pomocą terapii hormonalnej może zniwelować negatywne objawy deficytu tego hormonu. Stosowane dawki testosteronu muszą jednak mieścić się w zakresie fizjologicznym dla zdrowego, dorosłego mężczyzny. Zbyt wysokie dawki mogą prowadzić do groźnych skutków ubocznych.
Zakres referencyjny dla testosteronu całkowitego we krwi wynosi u mężczyzn między 350, a 1100 ng/dl. Leczenie niedoboru testosteronu ma na celu utrzymanie jego stężenia na górnej granicy normy lub nieznacznie powyżej, czyli np. w zakresie 500-1100 ng/dl. Jednakże lekarze w momencie dostosowywania terapii powinni bardziej sugerować się samopoczuciem pacjenta niż wynikiem na badaniach krwi.
W Polsce terapia testosteronem może być prowadzona za pomocą iniekcji domięśniowych lub żelów transdermalnych. Ważna jest regularna kontrola stężenia testosteronu we krwi, aby uniknąć przekroczenia zakresu terapeutycznego.
Przeczytaj także:
Terapia testosteronem trwa przez całe życie
U pacjentów z rozpoznaną niedoczynnością jąder lub przysadki mózgowej, terapia testosteronem ma charakter dożywotni i jest zazwyczaj konieczna do podtrzymania prawidłowego funkcjonowania organizmu, niosąc za sobą szereg korzyści wpływających pozytywnie na codzienne funkcjonowanie i samopoczucie. Uzupełnianie niedoboru testosteronu preparatami z zewnątrz niweluje dotkliwe objawy związane z niskim poziomem tego hormonu, wpływając na poprawę jakości życia. Jest to między innymi:
- Poprawa nastroju i zmniejszenie objawów depresji
- Wzrost siły i wytrzymałości mięśni
- Zwiększenie gęstości kości i zmniejszenie ryzyka osteoporozy
- Poprawa koncentracji i funkcji poznawczych
- Wzrost libido i poprawa jakości życia seksualnego
- Zmniejszenie zmęczenia i zwiększenie wigoru życiowego
- Redukcja tkanki tłuszczowej i korzystne zmiany w sylwetce
- Obniżenie ryzyka chorób serca i cukrzycy
Dzięki temu terapia testosteronem znacząco podnosi komfort życia i pozwala pacjentom z niedoborem tego hormonu cieszyć się lepszym zdrowiem i kondycją. Trud leczenia do końca życia rekompensuje więc poprawa samopoczucia i funkcjonowania organizmu.
Terapia może zostać zakończona w sporadycznych przypadkach, np. gdy niedobór testosteronu towarzyszył głębokiej depresji, lub innej chorobie. W takich sytuacjach, lekarz może zalecić suplementację tego hormonu wraz z równoległym leczeniem czynnika zakłócającego, a po powrocie do zdrowia zasugerować zakończenie terapii testosteronem.
Dowiedz się więcej:
Granica między terapią testosteronem a dopingiem
Podawanie testosteronu w celach dopingowych, czyli zwiększenia masy i siły mięśni oraz wydolności fizycznej poza zakresem fizjologicznym, wiąże się zazwyczaj ze stosowaniem bardzo wysokich dawek tego hormonu. Stężenie testosteronu osiąga wtedy wartości znacznie przekraczające górną granicę normy, nawet 2000-5000 ng/dl lub więcej.
Tak wysoka dawka testosteronu określana jest mianem suprafizjologicznej. Jej celem nie jest uzupełnienie niedoborów, ale wywołanie maksymalnego efektu anabolicznego. Granica między terapią testosteronową a dopingiem jest zatem wyznaczona przez zastosowaną dawkę i wynikające z niej stężenie hormonu we krwi.
W kwestiach zdrowotnych, różnica między leczeniem testosteronem, a korzystaniem z wysokich dawek tego hormonu jest bardzo duża. O ile terapia może wydłużyć życie mężczyzny, o tyle korzystanie z suprafizjologicznych dawek testosteronu może je sukcesywnie skrócić.
| Definicja | Stężenie testosteronu we krwi |
|---|---|
| Terapia | 500-1100 ng/dl |
| Granica | 1100-1300 ng/dl |
| Doping | >1300 ng/dl |
Ustalenie granicy między terapią, a dopingiem nie jest jednoznaczne. Oficjalna górna granica testosteronu we krwi wynosi około 1100 ng/dl, jednak część mężczyzn ma naturalnie stężenia przekraczające górną granicę. Z tego powodu przedstawione powyżej dane w tabeli należy traktować orientacyjne i pamiętać, że każdy organizm może mieć nieco inne zapotrzebowanie na ten hormon.
Przeczytaj także:
Jak długo można przyjmować wysokie dawki testosteronu?
Nie ma ściśle ustalonych wytycznych co do stosowania suprafizjologicznych dawek testosteronu, ponieważ nie jest to procedura akceptowane przez medycynę. Decydując się na nielegalny doping, należy również mieć na uwadze, że każdy kolejny dzień z nienaturalnie wysoką ilością tego hormonu jest niebezpieczny i może wywołać groźne dla zdrowia i życia konsekwencje.
Wysokie dawki testosteronu nie są przeznaczone do leczenia i nie zaleca się ich w ogóle stosować. Dawki hormonu rzędu 250-1000 mg na tydzień są jednak często stosowane przez kulturystów i innych sportowców, którzy liczą się z negatywnymi konsekwencjami i chcą poprawić osiągi sportowe.
W okresie startowym niektórzy kulturyści stosują 12-18 tygodniowe cykle (lub dłuższe) z użyciem wysokich dawek hormonu przewyższających terapeutyczne, po czym następnie wracają do niższych terapeutycznych dawek, aby pozwolić organizmowi odpocząć.
Konsekwencje przyjmowania wysokich dawek testosteronu
Stosowanie testosteronu w bardzo wysokich dawkach wiąże się z licznymi, groźnymi dla zdrowia skutkami ubocznymi. Wśród najczęstszych wymienia się:
- Zaburzenia gospodarki lipidowej – aterogenne zmiany lipidogramu, zwiększone ryzyko miażdżycy i chorób układu krążenia
- Zaburzenia hormonalne – bezpłodność, ginekomastia
- Zmiany skórne – trądzik, wypadanie włosów
- Zaburzenia psychiczne – zwiększona agresja i drażliwość, depresja, uzależnienie
- Neurodegeneracja – trwałe zmiany w mózgu, negatywny wpływ na funkcje kognitywne
Tego typu powikłania wynikają z zaburzenia fizjologicznej równowagi hormonalnej organizmu na skutek przyjmowania zbyt wysokich dawek testosteronu przez zbyt długi czas. Dlatego bardzo istotna jest świadomość zagrożeń i regularne badania kontrolne podczas kuracji.
Przekroczenie stężenia testosteronu wykraczającego poza możliwości organizmu niesie ze sobą wzrastające ryzyko skutków ubocznych, które nie są współmierne do uzyskiwanych efektów. Oznacza to na przykład, że 5-krotnie przekroczenie może powodować silniejsze natężenie skutków ubocznych, co niekoniecznie przełoży się na 5-krotnie większy efekt anaboliczny.
Testosteron a inne hormony płciowe
Testosteron to nie jedyny hormon płciowy u mężczyzn. W męskim organizmie występuje także (choć w znacznie mniejszych ilościach) żeński hormon – estradiol. Obie te substancje pozostają ze sobą w ścisłych relacjach i muszą zachować właściwą równowagę.
Nienaturalnie wysoki poziom testosteronu prowadzi zazwyczaj do wzrostu estradiolu, co z kolei może powodować negatywne objawy ze strony układu sercowo-naczyniowego, lub układu rozrodczego.
Dlatego tak istotny jest właściwy stosunek testosteronu do estrogenów. U zdrowych mężczyzn wynosi on średnio około 10-20:1. Przy stosowaniu testosteronu w celach dopingowych, ten stosunek ulega znacznemu zachwianiu, co stanowi dodatkowe zagrożenie dla homeostazy organizmu.
Kluczowe informacje:
- Suplementacja testosteronem może zniwelować dolegliwości związane z niedoborem tego hormonu, ale tylko przy przestrzeganiu ściśle określonych zasad i pod nadzorem lekarza.
- Terapia testosteronem trwa przez całe życie, z wyjątkiem wyleczalnych chorób, które przyczyniły się do obniżenia tego hormonu (np. głęboka depresja).
- Granica oddzielająca dawki terapeutyczne od dopingu nie jest jednoznacznie ustalona z powodu indywidualnych różnic genetycznych, ale przyjmuje się, iż przekroczenie stężenia 1100-1300 ng/dl może powodować negatywne skutki uboczne, które będą się nasilać, adekwatnie do zwiększonego stężenia.
- Niektórzy sportowcy, jak np. kulturyści stosują testosteron w formie dopingu w 12-16 tygodniowych cyklach (lub dłuższych) sięgając po dawki 250-1000 mg (lub więcej) co tydzień.
- Większość sportowców korzystających z dopingu zdaje sobie sprawę, że to co robią jest szkodliwe dla ich zdrowia i może przynieść bardzo negatywne konsekwencje w przyszłości.
- Coraz więcej kulturystów korzystających z dopingu umiera w młodym wieku (głównie na choroby sercowo-naczyniowe).
- Nie ma sensu przyjmować wysokich dawek testosteronu dla osób, które nie wiążą swojej przyszłości ze sportem, ze względu na niską trwałość uzyskanych efektów, które również często są wyolbrzymione.
- Im dłuższy czas przyjmowania wysokich dawek testosteronu, tym większe prawdopodobieństwo wystąpienia negatywnych objawów ubocznych.
- Na rynku znajduje się mnóstwo preparatów testosteronu i innych środków dopingujących, które nie są produktami aptecznymi, nie są przebadane i mogą zawierać szkodliwe dla zdrowia substancje.
Źródła:
- Gong, Y., Xiao, H., Li, C., Bai, J., Cheng, X., Jin, M., … & Tian, H. (2013). Elevated t/e2 ratio is associated with an increased risk of cerebrovascular disease in elderly men. PLoS One, 8(4), e61598.
- Pomara, C., Neri, M., Bello, S., Fiore, C., Riezzo, I., & Turillazzi, E. (2015). Neurotoxicity by synthetic androgen steroids: oxidative stress, apoptosis, and neuropathology: a review. Current neuropharmacology, 13(1), 132-145.
- Yates, W. R., Perry, P. J., MacIndoe, J., Holman, T., & Ellingrod, V. (1999). Psychosexual effects of three doses of testosterone cycling in normal men. Biological psychiatry, 45(3), 254-260.
- Gårevik, N., Skogastierna, C., Rane, A., & Ekström, L. (2012). Single dose testosterone increases total cholesterol levels and induces the expression of HMG CoA Reductase. Substance abuse treatment, prevention, and policy, 7(1), 1-6.
- Skogastierna, C., Hotzen, M., Rane, A., & Ekström, L. (2014). A supraphysiological dose of testosterone induces nitric oxide production and oxidative stress. European journal of preventive cardiology, 21(8), 1049-1054.
