Czym jest testosteron? Przyczyny i objawy niskiego testosteronu

Testosteron odgrywa kluczową rolę w organizmie każdego mężczyzny. Jego odpowiedni poziom ma ogromny wpływ na zdrowie fizyczne i psychiczne. Niestety często zdarza się, że produkcja tego hormonu ulega zaburzeniu, prowadząc do wielu negatywnych konsekwencji.

Czytając artykuł, dowiesz się czym jest testosteron, jakie pełni funkcje w organizmie oraz jakie są objawy jego niedoboru. Poznasz też najczęstsze przyczyny obniżonego poziomu tego hormonu u mężczyzn i kobiet, a także farmakologiczne metody leczenia, takie jak terapia testosteronem. Oczywiście nie zabraknie też naturalnych sposobów podniesienia testosteronu oraz profilaktyki zapobiegawczej, aby utrzymać go na wysokim poziomie przez długie lata.

Jaki wpływ ma testosteron na organizm?

Testosteron jest kluczowym hormonem steroidowym, który odgrywa ważną rolę w wielu funkcjach organizmu ludzkiego. Wpływa na rozwój i utrzymanie cech płciowych, gęstość kości, produkcję czerwonych krwinek oraz regulację nastroju i libido. Ponadto testosteron ma wpływ na metabolizm tłuszczów, produkcję białek i zdolność organizmu do budowania masy mięśniowej. W odpowiednich stężeniach przyczynia się do prawidłowego funkcjonowania wielu układów i narządów w ciele^[1].

W tkankach docelowych hormon ten przekształca się w silniejszą formę, zwaną 5-α-dihydrotestosteronem. Ta forma jest bardziej aktywna biologicznie i ma większy wpływ na wiele funkcji organizmu. Aby wywrzeć swoje działanie biologiczne, testosteron łączy się z receptorami androgenowymi znajdujących się w wielu tkankach organizmu.

Ogólny wpływ na organizm:

1. Regulacja funkcji metabolicznych: Testosteron wpływa na różne funkcje metaboliczne, takie jak produkcja czerwonych krwinek, regulacja metabolizmu tłuszczów i cukrów oraz gęstość kości.
2. Wpływ na układ nerwowy: Testosteron, podobnie jak inne hormony steroidowe, przenika przez barierę krew-mózg, a receptor androgenowy jest obecny w większości części ludzkiego mózgu. Dlatego hormon ten ma wiele efektów na psychikę, głównie u mężczyzn, ale także u kobiet^[2].
3. Zdrowie psychiczne: Testosteron wpływa na funkcje poznawcze, takie jak koncentracja i pamięć. Niski poziom testosteronu może prowadzić do problemów z koncentracją i funkcjonowaniem poznawczym.

Testosteron jest kluczowym hormonem, który wpływa na wiele funkcji w organizmie, zarówno na poziomie metabolicznym, jak i fizjologicznym. Jego działanie jest złożone i dotyczy wielu układów i narządów w organizmie.

Wpływ testosteronu na zdrowie mężczyzn

Testosteron jest kluczowym związkiem odpowiedzialnym za rozwój męskich cech podczas okresu dojrzewania, takich jak głęboki głos, wzrost owłosienia i rozwój męskich narządów płciowych. Ale jego rola nie kończy się na aspektach fizycznych. Testosteron odgrywa ważną rolę w regulacji wielu procesów w organizmie, takich jak produkcja czerwonych krwinek, metabolizm tłuszczów, gęstość kości i nastrój. Jego wpływ na męski organizm jest wieloaspektowy:

1. Popęd seksualny: Testosteron jest głównym hormonem odpowiedzialnym za popęd seksualny u mężczyzn. Wysoki poziom testosteronu jest związany z większym zainteresowaniem aktywnością seksualną.
2. Zdolność do osiągnięcia erekcji: Testosteron odgrywa kluczową rolę w procesie osiągania i utrzymania erekcji. Hormon ten wpływa na pracę naczyń krwionośnych w prąciu, co jest kluczowe dla prawidłowego przepływu krwi i osiągnięcia erekcji.
3. Produkcja plemników: Testosteron jest niezbędny dla prawidłowego procesu spermatogenezy, czyli produkcji plemników.
4. Wpływ na prostatę: Ponad 95% testosteronu jest przekształcane w dihydrotestosteron, który wiąże się z aktywowanym receptorem androgenowym i ulega transformacji oraz przeniesieniu do jądra^[3].
5. Zdrowie kostne: Testosteron wpływa na gęstość kości, co jest kluczowe dla zapobiegania osteoporozie u mężczyzn^[4].
6. Zdrowie sercowo-naczyniowe: Chociaż testosteron odgrywa kluczową rolę w zdrowiu seksualnym, jego wpływ na układ sercowo-naczyniowy jest bardziej złożony. Utrzymanie męskiego hormonu na optymalnym poziomie zmniejsza ryzyko chorób serca u mężczyzn^[5].

Wpływ testosteronu na zdrowie kobiet

Testosteron, choć jest głównie kojarzony z mężczyznami, odgrywa ważną rolę także w zdrowiu kobiet. Jego wpływ na zdrowie kobiet jest złożony i obejmuje wiele aspektów:

1. Gęstość kości: Choć u kobiet estrogen jest głównym hormonem odpowiedzialnym za zdrowie kości to testosteron również odgrywa tutaj ważną rolę. Wspomaga w utrzymaniu gęstości mineralnej kości i zapobiega jej utracie, zwłaszcza po menopauzie^[6].
2. Nastrój: Testosteron wpływa na nastrój i samopoczucie kobiet. Niski poziom tego hormonu może prowadzić do objawów depresji, zmęczenia i obniżonej motywacji.
3. Libido: Testosteron jest również jednym z hormonów odpowiedzialnych za funkcje seksualne u kobiet^[7].

Objawy niskiego poziomu testosteronu

Niski poziom testosteronu znany jako hipogonadyzm męski, może prowadzić do wielu objawów, które wpływają na jakość życia mężczyzn. Oto bardziej szczegółowe informacje na ten temat:

1. Obniżone libido: Testosteron jest głównym hormonem odpowiedzialnym za popęd seksualny. Jego niski poziom może prowadzić do obniżenia zainteresowania aktywnością seksualną, co może wpłynąć na relacje partnerskie i samopoczucie.
2. Zmęczenie: Niski poziom testosteronu może prowadzić do chronicznego uczucia zmęczenia i braku energii, nawet po odpowiedniej ilości snu. To może wpłynąć na codzienne funkcjonowanie i produktywność.
3. Spadek masy mięśniowej: Testosteron odgrywa kluczową rolę w budowie i utrzymaniu masy mięśniowej. Niski poziom tego hormonu może prowadzić do utraty masy mięśniowej i osłabienia siły mięśniowej.
4. Trudności z koncentracją: Testosteron wpływa na funkcje poznawcze, takie jak koncentracja i pamięć. Niski poziom testosteronu może prowadzić do problemów z koncentracją i funkcjonowaniem poznawczym.
5. Obniżony nastrój: Niski poziom testosteronu jest związany z obniżonym nastrojem, objawami depresji i obniżoną motywacją. Może to wpłynąć na jakość życia i relacje z innymi.
6. Problemy z potencją: U mężczyzn niski poziom testosteronu może prowadzić do problemów z osiągnięciem i utrzymaniem erekcji.
7. Obniżona jakość plemników: Testosteron jest niezbędny dla prawidłowego procesu spermatogenezy, czyli produkcji plemników. Niski poziom testosteronu może prowadzić do obniżonej liczby plemników, co może wpłynąć na płodność mężczyzny.
8. Choroby serca: Niski poziom testosteronu jest związany z większym ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych i przedwczesnej śmierci^[5].
9. Osteoporoza: Niski poziom tego hormonu może powodować osteoporozę u mężczyzn^[4].

Przyczyny niskiego poziomu testosteronu

Przyczyny niskiego poziomu testosteronu są zróżnicowane i mogą być spowodowane zarówno czynnikami wewnętrznymi, jak i zewnętrznymi. Oto niektóre z głównych przyczyn niskiego poziomu testosteronu:

1. Starzenie się: Poziom testosteronu naturalnie maleje w miarę starzenia się mężczyzn. Spadek ten zaczyna się zwykle po 30. roku życia i kontynuuje się przez całe życie^[7].
2. Choroby przysadki mózgowej: Przysadka mózgowa kontroluje produkcję testosteronu przez jądra. Wszelkie urazy, choroby lub guzy tego obszaru mogą zakłócać jej działanie, prowadząc do hipogonadyzmu męskiego
3. Urazy jąder: Jądra są głównym miejscem produkcji testosteronu. Urazy jąder mogą zakłócić ich zdolność do produkcji „męskiego hormonu”.
4. Chemioterapia: Leczenie chemioterapią może wpływać na produkcję testosteronu przez jądra.
5. Nadużywanie alkoholu: Nadmierne spożywanie alkoholu może obniżać poziom testosteronu, wpływając negatywnie na zdolność jąder do produkcji hormonu.
6. Pewne leki: Niektóre leki, w tym leki przeciwpadaczkowe, kortykosteroidy i opioidy, mogą obniżać poziom testosteronu.
7. Czynniki genetyczne: Genetyczne predyspozycje takie jak wnetorstwo, Zespół Kallmana czy Zespół Klinefeltera mogą wpływać na zdolność organizmu do produkcji testosteronu.
8. Choroby: Takie jak hiperprolaktynemia lub cukrzyca mogą wpływać na poziom testosteronu poprzez wpływ na zdolność jąder do produkcji hormonu oraz poprzez wpływ na funkcjonowanie przysadki mózgowej.
9. Otyłość: Nadmiar tkanki tłuszczowej prowadzi często do zwiększonych stanów zapalnych, oporności na leptynę oraz zwiększonej aromatyzacji do estradiolu co może powodować zakłócenia wydzielania gonadoliberyny przez podwzgórze.

Leczenie niskiego poziomu testosteronu

Leczenie niedoboru testosteronu polega głównie na terapii zastępczej testosteronem (TRT). Celem terapii jest uzupełnienie niedoboru testosteronu w organizmie u mężczyzn. Istnieje kilka dróg podawania męskiego hormonu, są to między innymi:

1. Iniekcje testosteronu: Są to iniekcje podawane głównie w mięsień, które dostarczają testosteronu do organizmu. Częstotliwość podawania iniekcji zależy od rodzaju preparatu i indywidualnych potrzeb pacjenta.
2. Plastry testosteronowe: Plastry te są naklejane na skórę i uwalniają testosteron w sposób ciągły przez określony czas.
3. Żele testosteronowe: Żele te są nakładane na skórę i wchłanianiają się, dostarczając testosteron do organizmu.
4. Implanty testosteronowe: Są to małe pręty, które są wszczepiane pod skórę i uwalniają testosteron przez dłuższy czas.

Terapia zastępcza ma na celu pomóc w poprawie samopoczucia mężczyzn, funkcji seksualnych, masy mięśniowej, gęstości kości oraz innych funkcji związanych z tym hormonem. Jednak TRT nie jest pozbawione ryzyka i może wiązać się z pewnymi skutkami ubocznymi, takimi jak zwiększone ryzyko zakrzepów krwi, powiększenie prostaty czy zaburzenia nastroju.

Ważne jest, aby pacjenci, którzy rozważają terapię zastępczą testosteronem, konsultowali się z lekarzem specjalistą w celu dokładnej oceny korzyści i ryzyka związanego z tym leczeniem. Ponadto regularne badania kontrolne są niezbędne podczas terapii, aby monitorować poziom testosteronu i estradiolu oraz reagować na wszelkie zmiany morfologii, takie jak podwyższony hematokryt.

Należy pamiętać, iż TRT może być skuteczna w leczeniu objawów związanych z niskim poziomem testosteronu, ale nie jest lekarstwem na wszystkie problemy zdrowotne związane z tym stanem. Dlatego ważne jest indywidualne podejście do każdego pacjenta i dokładna ocena potrzeb oraz potencjalnych korzyści i ryzyka związanych z leczeniem farmakologicznym.

Jak podnieść poziom testosteronu naturalnie? Profilaktyka i dbanie zapobiegawcze

Aby naturalnie podnieść poziom męskiego hormonu, ważne jest prowadzenie zdrowego trybu życia. Jego stężenie w organizmie może być zależny od czynników, zarówno wewnętrznych, jak i zewnętrznych.

1. Zdrowa dieta: Dieta ma kluczowy wpływ na poziom testosteronu. Zdrowy, urozmaicony jadłospis, bogaty w błonnik, białko, zdrowe tłuszcze i warzywa, w tym odpowiednia ilość witamin, m.in takich jak D3 – może pomóc w utrzymaniu odpowiednio niskiej tkanki tłuszczowej, oraz optymalnego poziomu testosteronu.
2. Regularna aktywność fizyczna: Ćwiczenia, zwłaszcza trening siłowy, mogą zwiększyć poziom testosteronu. Badania wykazały, że mężczyźni po 50 roku życia, którzy trenowali siłowo, zwiększyli stężenie testosteronu w organizmie, oraz znacząco poprawili funkcje seksualne, w porównaniu do grupy kontrolnej^[8].
3. Unikanie nadużywania alkoholu: Nadmierne spożywanie alkoholu może obniżać poziom testosteronu m.in poprzez negatywny wpływ na wątrobę i komórki Leydiga w jądrach.
4. Regularne badania: Regularne badania poziomu testosteronu oraz konsultacje z endokrynologiem są kluczowe dla monitorowania i utrzymania prawidłowego poziomu tego hormonu. Wczesne wykrycie niskiego poziomu testosteronu może pomóc w zapobieganiu wielu powiązanych z nim problemów zdrowotnych.
5. Unikanie stresu: Stres i brak snu mogą obniżać poziom testosteronu. Dlatego ważne jest dbanie o zdrowy sen i stosowanie technik relaksacyjnych w celu radzenia sobie ze stresem.
6. Unikanie pewnych leków i chemikaliów: Niektóre leki, takie jak sterydy anaboliczno-androgenne (SAA) zażywane długotrwale mogą powodować spadek zdolności wydzielniczych komórek Leydiga, a konkretnie INSL-3, przez co jądra nie będą w stanie wyprodukować odpowiedniej ilości męskiego hormonu. Ponadto niektóre chemikalia takie jak Bisfneol A, alkylfenole i Ftalany również mogą negatywnie oddziaływać na hormony płciowe.

Zdrowy styl życia, w tym odpowiednia dieta, regularna aktywność fizyczna, unikanie nadużywania alkoholu i stresu, regularne badania są kluczowe dla utrzymania optymalnego poziomu testosteronu.

Za co odpowiada testosteron – Podsumowanie

Testosteron to istotny hormon, który odgrywa kluczową rolę w różnych aspektach zdrowia nie tylko dla mężczyzn, ale i dla kobiet . Zarówno zbyt niskie, jak i zbyt wysokie poziomy tego hormonu, mogą mieć szkodliwe skutki zarówno dla zdrowia psychicznego, jak i fizycznego.

Objawy niskiego poziomu testosteronu obejmują zmniejszoną libido, obniżone poziomy energii, przyrost masy ciała, uczucie depresji, drażliwość, niskie poczucie własnej wartości, mniejsze owłosienie ciała i zmniejszoną gęstość kości. Różne czynniki mogą przyczynić się do niskiego poziomu testosteronu, takie jak uszkodzenie jąder, leczenie nowotworów, przewlekłe schorzenia zdrowotne, stres oraz niektóre choroby wpływające na przysadkę mózgową, podwzgórze lub nadnercza.

Badanie poziomu testosteronu można przeprowadzić za pomocą prostego badania krwi. Normalne poziomy u mężczyzn wynoszą od 280 do 1100 ng/dL, a u kobiet od 15 do 70 ng/dL. Poziomy testosteronu poniżej 300 ng/dL mogą wymagać dalszych badań, ponieważ tak definiowany jest hipogonadyzm. Umiarkowanie podwyższone poziomy mogą mieć minimalne objawy, podczas gdy nadmiernie wysokie poziomy mogą sugerować chorobę nadnerczy lub raka jąder.

W przypadkach znacznego zmniejszenia produkcji testosteronu wpływającego na zdrowie i jakość życia, można rozważyć terapię zastępczą testosteronem. Polega na podawaniu syntetycznego testosteronu za pomocą różnych metod, takich jak, zastrzyki, żele lub plastry skórne. Pożądanymi efektami terapii zastępczej testosteronem mogą być zwiększenie masy mięśniowej i poprawa funkcji seksualnych. Ważne jest jednak zauważenie, że ta terapia może również mieć skutki uboczne, takie jak łojotok skóry, gromadzenie wody podskórnej, skurczenie jąder i oligospermia lub azospermia. Z tego powodu ważne jest aby pamiętać o kontroli estradiolu, oraz regularnie używać HCG

W celu utrzymania testosteronu na odpowiednim poziomie, ważne jest aby prowadzić zdrowy styl życia. Z tego powodu warto unikać fast-foodów, uprawiać sport, unikać stresu, oraz profilaktycznie wykonywać badania przynajmniej raz w roku.