Kreatyna to jeden z najpopularniejszych suplementów w świecie sportu i fitness, stosowany przez profesjonalnych sportowców i amatorów w celu poprawy wyników oraz przyspieszenia budowy masy mięśniowej. Związek ten naturalnie występuje w ludzkim organizmie, a jego dodatkowa suplementacja może przynieść szereg korzyści, nie tylko dla osób aktywnych fizycznie, ale również dla tych, którzy szukają wsparcia w codziennym funkcjonowaniu.
W niniejszym artykule przyjrzymy się bliżej kreatynie, jej działaniu oraz zastosowaniu. Dowiemy się, jakie efekty można osiągnąć dzięki suplementacji tym związkiem, a także jak prawidłowo go stosować, aby w pełni wykorzystać jego potencjał. Poruszymy również kwestie bezpieczeństwa i potencjalnych skutków ubocznych, aby rozwiać wszelkie wątpliwości i obalić mity narosłe wokół tego suplementu.
Co to jest kreatyna?
Kreatyna to organiczny związek chemiczny endogennie syntezowany w organizmie człowieka, stanowiący jeden z najpopularniejszych suplementów w świecie fitness, wykorzystywany głównie przez sportowców w celu optymalizacji osiągów treningowych. Powszechność stosowania kreatyny nie jest zaskakująca, biorąc pod uwagę jej wyraźnie udokumentowany wpływ na poprawę wyników sportowych oraz brak istotnych negatywnych skutków ubocznych u osób zdrowych. Warto podkreślić, że coraz liczniejsze badania naukowe koncentrują się na potencjalnym zastosowaniu kreatyny w procesie rehabilitacji różnorodnych schorzeń, takich jak miopatie czy choroby neurodegeneracyjne, sugerując tym samym, że korzyści płynące z suplementacji tym związkiem mogą wykraczać poza sferę aktywności fizycznej. Wysoka efektywność, bezpieczeństwo stosowania oraz przystępna cena kreatyny stanowią niezwykle przekonujące argumenty przemawiające za jej wykorzystaniem nie tylko przez profesjonalnych sportowców, ale również przez amatorów różnorodnych dyscyplin sportowych oraz osoby wykonujące pracę umysłową.
Właściwości kreatyny
Kreatyna, znana również jako kwas β-metyloguanidynooctowy, to organiczny związek chemiczny będący prekursorem fosfokreatyny – kluczowego substratu w procesie przekazywania i magazynowania energii w organizmie. Właściwości ergogeniczne kreatyny, polegające na zwiększaniu wydajności treningowej, są szczególnie doceniane przez sportowców angażujących się w ćwiczenia o wysokiej intensywności, gdyż umożliwiają one szybkie dostarczenie energii do pracujących mięśni w sytuacjach, gdy inne substraty energetyczne, takie jak glukoza czy triglicerydy, nie są w stanie sprostać temu zadaniu w odpowiednio krótkim czasie. Ponadto, kreatyna wspiera proces regeneracji potreningowej, gdyż resynteza tego związku następuje po zakończeniu wysiłku fizycznego, co sprzyja efektywniejszej odnowie mięśniowej.
Zdecydowana większość, bo aż 95% puli kreatyny w organizmie, zlokalizowana jest w mięśniach szkieletowych, podczas gdy pozostała część zmagazynowana jest w mózgu, nerkach, wątrobie i jądrach. Całkowita zawartość kreatyny może różnić się między poszczególnymi osobami, nawet przy porównywalnej masie ciała. Sportowcy o większej masie mięśniowej dysponują zazwyczaj większymi rezerwami tego związku, jednak różnice mogą wystąpić nawet u osób o zbliżonej wadze, co wynika z indywidualnego profilu włókien mięśniowych oraz ilości spożywanego mięsa w diecie.
Naturalne źródła kreatyny
Źródłem kreatyny w organizmie człowieka może być zarówno dieta, obfitująca w czerwone mięso i ryby, jak i endogenna synteza z trzech aminokwasów: glicyny, argininy i metioniny. Pomimo podobieństwa strukturalnego do aminokwasów, kreatyna nie spełnia kryteriów pozwalających na zaklasyfikowanie jej do tej grupy związków. Biosynteza kreatyny zachodzi głównie w wątrobie i nerkach, a w mniejszym stopniu w trzustce. W organizmie kreatyna występuje w dwóch formach: ufosforylowanej jako fosfokreatyna oraz wolnej[1].
Mechanizm działania kreatyny
Mechanizm działania kreatyny jest złożony i wieloetapowy. W pierwszej kolejności, kreatyna jest transportowana do mięśni szkieletowych, gdzie ulega przekształceniu w fosfokreatynę. Proces fosforylacji kreatyny polega na przyłączeniu do jej cząsteczki reszty fosforanowej, co zachodzi przy udziale enzymu kinazy kreatynowej.
Podczas intensywnej pracy mięśniowej, dochodzi do szybkiego zużycia znacznych ilości energii w postaci ATP (adenozynotrifosforanu). W wyniku hydrolizy ATP, powstaje jego metabolit – ADP (adenozynodifosforan), różniący się od ATP brakiem jednej grupy fosforanowej. W tym momencie, kluczową rolę odgrywa fosfokreatyna, pełniąc funkcję rezerwuaru energetycznego oraz swoistego bufora. Fosfokreatyna przekazuje cząsteczce ADP jedną grupę fosforanową, przyspieszając tym samym resyntezę ATP, co umożliwia szybkie odtworzenie puli tego kluczowego nośnika energii.
O ile podczas długotrwałego wysiłku wytrzymałościowego, mięśnie pozyskują energię głównie z glikogenu mięśniowego czy triglicerydów, o tyle w przypadku krótkotrwałej i intensywnej pracy mięśniowej, organizm wykorzystuje znacznie wydajniejszy system energetyczny, oparty na fosfokreatynie. Ten ewolucyjnie wykształcony mechanizm pozwala na szybką syntezę ATP, niezbędnego do kontynuowania wysiłku o wysokiej intensywności.
Korzyści stosowania kreatyny
Liczne dowody naukowe wskazują na pozytywny wpływ dodatkowej podaży kreatyny zarówno na poprawę wyników sportowych, jak i przyspieszenie regeneracji powysiłkowej[2]. Kreatyna znajduje szerokie zastosowanie wśród sportowców różnych dyscyplin. Ze względu na naturalną obecność tego związku w pożywieniu, suplementacja kreatyną nie jest zabroniona przez żadne federacje sportowe. Warto zatem przyjrzeć się bliżej temu związkowi i rozważyć, jakie inne grupy osób, poza sportowcami, mogą odnieść korzyści z jego suplementacji.
Kreatyna zwiększa siłę i wydajność mięśniową
Poprawa siły i wydajności mięśniowej to jeden z głównych czynników motywujących zarówno amatorów, jak i profesjonalnych sportowców do suplementacji kreatyną. Nie jest to zaskakujące, biorąc pod uwagę liczne, udokumentowane dowody na skuteczność kreatyny w kontekście poprawy osiągów sportowych w wielu dyscyplinach, co znajduje potwierdzenie również w doniesieniach anegdotycznych. Niemniej jednak, kreatyna jest najczęściej kojarzona ze sportami siłowymi, gdyż dla pasjonatów treningu siłowego, możliwość zwiększenia obciążeń i pobicia własnych rekordów jest szczególnie pożądana. Dodatkowa suplementacja kreatyną może prowadzić do wzrostu zawartości fosfokreatyny w mięśniach nawet o ponad 20%, co przekłada się na szybszą resyntezę ATP i utrzymanie wyższej intensywności treningowej. W efekcie, siła i ogólna wydajność mięśniowa mogą wzrosnąć nawet o kilkanaście procent[3]-[6]. Warto jednak mieć na uwadze, że skala korzyści płynących z suplementacji kreatyną jest zależna od wielu czynników, takich jak indywidualne uwarunkowania genetyczne, dieta, rodzaj treningu czy wyjściowy poziom kreatyny w mięśniach.
Kreatyna wspomaga przyrost suchej masy mięśniowej
Trening oporowy uznawany jest za najskuteczniejszą metodę stymulacji syntezy białek mięśniowych. Suplementacja kreatyną pozwala na znaczące zwiększenie intensywności tego typu treningów, co w konsekwencji prowadzi do silniejszego bodźca anabolicznego, sprzyjającego przyrostowi suchej masy mięśniowej. Choć zwiększona retencja wody, towarzysząca suplementacji kreatyną, również przyczynia się do tego efektu, nie należy ograniczać roli kreatyny jedynie do tego aspektu. Wzrost objętości komórek mięśniowych, spowodowany większym uwodnieniem, powinien być postrzegany jako pożądany efekt, biorąc pod uwagę, że mięśnie szkieletowe składają się w około 75% z wody. Tworzy to optymalne środowisko anaboliczne oraz prowadzi do zwiększonego magazynowania glikogenu w mięśniach, co z kolei wpływa na ekspresję genów docelowych, w tym wzrost niektórych białek miofibrylarnych oraz stymulację proliferacji komórek satelitarnych, odgrywających kluczową rolę we wzroście i regeneracji mięśni[7]-[10].
Warto również zwrócić uwagę na wpływ kreatyny na insulinopodobny czynnik wzrostu 1 (IGF-1). Ten peptyd, mimo pewnych różnic w działaniu, wykazuje strukturalne podobieństwo do insuliny i pełni istotną funkcję w procesach anabolicznych, stymulując wzrost nowych komórek. Rola IGF-1 w kontekście rozwoju i regeneracji mięśni jest niezaprzeczalnie znacząca.
Wpływ kreatyny na IGF-1 jest na tyle istotny, że nie można go pominąć w dyskusji na temat korzyści płynących z suplementacji tym związkiem. Badania wykazały, że suplementacja kreatyną może prowadzić do wzrostu poziomu IGF-1 o 20% w porównaniu do placebo. W jednym z badań, obejmującym 8-tygodniowy protokół intensywnych treningów z udziałem zarówno kobiet, jak i mężczyzn, zaobserwowano wzrost IGF-1 o 78% oraz przyrost masy mięśniowej średnio o 1,5 kg większy u osób stosujących kreatynę w porównaniu do grupy placebo, w której wzrost IGF-1 wyniósł 54%[11]. Choć wpływ kreatyny na ten konkretny hormon jest prawdopodobnie wynikiem zwiększonego zapotrzebowania metabolicznego związanego z intensywniejszym treningiem, wyniki te pokazują, że połączenie suplementacji kreatyną z wysiłkiem fizycznym daje imponujące rezultaty w kontekście przyrostu masy mięśniowej.
u003cstrongu003eDowiedz się więcej:u003c/strongu003e
Kreatyna poprawia regenerację mięśniową
Jednym z najistotniejszych aspektów działania kreatyny dla sportowców jest jej wpływ na regenerację powysiłkową. Trening oporowy prowadzi do mikrouszkodzeń komórek mięśniowych, co wiąże się z rozwojem stanu zapalnego. W odpowiedzi na te uszkodzenia, organizm aktywuje mechanizmy naprawcze, których efektywność jest kluczowa dla przywrócenia pełnej sprawności mięśni przed kolejną sesją treningową. Zaburzenia tego procesu mogą prowadzić do spadku wydajności siłowej i wytrzymałościowej, uniemożliwiając dalszy progres. W tym kontekście, suplementacja kreatyną może okazać się niezwykle pomocna, usprawniając proces regeneracji poprzez szereg pośrednich i bezpośrednich mechanizmów, omówionych wcześniej[12].
Zwiększone zapasy fosfokreatyny w mięśniach są korzystne nie tylko podczas wysiłku, ale również w fazie regeneracji. Dzięki temu, organizm jest w stanie szybciej naprawić powstałe uszkodzenia, co przekłada się na większą intensywność podczas kolejnego treningu i efektywne zwiększanie obciążeń. Warto jednak zauważyć, że badania pod tym kątem obejmowały suplementację kreatyny tuż po wysiłku, co sugeruje zasadność przyjmowania tego związku szczególnie w okresie, gdy mięśnie mają uszczuplone zapasy energii.
Powszechnie uważa się, że sportowcy wytrzymałościowi nie odniosą znaczących korzyści z suplementacji kreatyną, gdyż fosfokreatyna stanowi szybko dostępne źródło energii i nie wydaje się bezpośrednio poprawiać wyników przy długotrwałym wysiłku. Niemniej jednak, kreatyna może pomóc w obniżeniu natężenia stanów zapalnych występujących po długotrwałym wysiłku, co przekłada się na lepszą regenerację i poprawę osiągów. Potwierdzają to badania przeprowadzone na doświadczonych maratończykach[13], u których suplementacja kreatyną prowadziła do znacznie niższego natężenia markerów zapalnych w osoczu tuż po 30-kilometrowym biegu, w porównaniu do grupy kontrolnej. Należy jednak pamiętać, że suplementacja kreatyną wiąże się z większym magazynowaniem glikogenu mięśniowego, a w efekcie ze wzrostem masy ciała, co nie zawsze jest pożądane w sportach wytrzymałościowych.
Zwiększone zapasy glikogenu mięśniowego, poza efektem „pełnego” wyglądu muskulatury, odgrywają kluczową rolę w dostarczaniu energii podczas dłuższego wysiłku (powyżej 30 sek). Fakt ten mogą docenić sportowcy kontaktowi czy hokeiści, dla których dodatkowy wzrost masy mięśniowej może być korzystny. Ze względu na charakter treningów, zawodnicy tych dyscyplin znacznie uszczuplają zapasy glikogenu mięśniowego[14]. W związku z tym, odpowiednio wczesne uzupełnienie go przekłada się na lepszą regenerację i utrzymanie wysokiej intensywności treningowej. Warto jednak zaznaczyć, że większą resyntezę glikogenu obserwowano, gdy kreatynę podawano po ćwiczeniach wraz z węglowodanami prostymi, niż samą kreatynę[15]. Wynika to z dwóch przyczyn. Po pierwsze, obecność węglowodanów zwiększa sekrecję insuliny, a po drugie, wyższy poziom tego hormonu nasila wychwyt kreatyny i glikogenu do komórek mięśniowych.
Kreatyna wspiera pracę mózgu
Kreatyna odgrywa istotną rolę w utrzymaniu homeostazy energetycznej mózgu, gdyż ATP jest kluczowym substratem dla prawidłowego funkcjonowania tego organu. W związku z tym, coraz więcej badań koncentruje się na potencjalnym zastosowaniu kreatyny w leczeniu i poprawie funkcji mózgu. Sugeruje się, że może ona być szczególnie pomocna w przypadku chorób neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Parkinsona, Huntingtona czy stwardnienie zanikowe boczne, co zdają się potwierdzać badania na modelach zwierzęcych[16]-[18].
Neurodegeneracja, będąca efektem starzenia się organizmu lub chorób współistniejących, wiąże się między innymi z dysfunkcją mitochondrialną, prowadzącą w konsekwencji do śmierci komórek nerwowych[19]. Proces ten jest ściśle powiązany z wyczerpaniem się zapasów uniwersalnego nośnika energii – ATP. Fosfokreatyna, obecna również w mózgu, pełni rolę „buforu” energetycznego, dostarczając niezbędną energię komórkom i tym samym zapobiegając lub opóźniając przebieg neurodegeneracji.
Wpływ suplementacji kreatyną na neuroprotekcję został już stosunkowo dobrze udokumentowany, głównie w badaniach na zwierzętach, które umożliwiają bezpośrednią analizę biochemiczną tkanki mózgowej. Wykazano między innymi, że suplementacja kreatyną prowadzi do znacznie większych rezerw ATP w neuronach u szczurów oraz zwiększa ochronę przed czynnikami stresowymi[20].
W jednym z badań[21], oceniano wpływ przewlekłej suplementacji kreatyną na skutki kontrolowanego urazu mózgu. Zaobserwowano znaczne zmniejszenie zakresu uszkodzeń kory mózgowej, a u zdrowych myszy suplementacja kreatyną prowadziła do poprawy sprawności motorycznej oraz wydłużenia życia. Wyniki te sugerują, że kreatyna chroni mózg przed uszkodzeniem niedokrwiennym i oksydacyjnym oraz zmniejsza ich zakres w przypadku wystąpienia takiego urazu.
Korzyści z suplementacji kreatyną nie ograniczają się jednak tylko do osób chorych. Zwiększenie zasobów energetycznych w mózgu może wpływać również na poprawę wydajności poznawczej, co może być szczególnie istotne dla pracowników umysłowych oraz osób starszych. Wykazano, że suplementacja kreatyną zmniejsza uczucie zmęczenia psychicznego oraz poprawia pamięć krótkotrwałą we wszystkich grupach wiekowych, przy czym najwyraźniejszy efekt odnotowano u wegetarian. Można to tłumaczyć faktem, że stężenie fosfokreatyny jest u nich zdecydowanie niższe niż u osób spożywających mięso w diecie[22]-[24].
Temat potencjalnego zastosowania kreatyny w kontekście neuroprotekcji i poprawy funkcji mózgu jest niezwykle istotny, gdyż dowodzi, że suplement ten może znaleźć zastosowanie nie tylko w sporcie, ale również w medycynie. Mimo że kreatyna nie jest jeszcze szeroko wykorzystywana w praktyce klinicznej, dotychczasowe wyniki badań są bardzo obiecujące. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że w ciągu najbliższych lat znajdzie ona szersze zastosowanie w tym obszarze.
u003cstrongu003eDowiedz się więcej:u003c/strongu003e
Kreatyna poprawia mineralizację kości
Korzyści płynące z suplementacji kreatyną w kontekście poprawy mineralizacji kości są szczególnie istotne dla osób starszych, które często spożywają mniejsze ilości mięsa. Proces starzenia się organizmu wiąże się z postępującym zmniejszeniem masy i siły mięśniowej oraz gęstości kości, co z kolei zwiększa ryzyko upadków i złamań. Choć bezpośredni wpływ kreatyny na gęstość mineralną kości jest wątpliwy, badania przeprowadzone na osobach starszych wykazały wzrost regionalnej masy kostnej[25]. Zjawisko to można przypisać zwiększonej hipertrofii mięśniowej, która stymuluje kości do adaptacji i zwiększenia ich gęstości. Niezależnie od mechanizmu leżącego u podstaw tego efektu, argument ten przemawia za zasadnością suplementacji kreatyną u osób w podeszłym wieku.
Kreatyna na redukcji
Choć na pierwszy rzut oka pomysł stosowania kreatyny podczas redukcji masy ciała może wydawać się chybiony, w rzeczywistości suplement ten może przynieść wymierne korzyści również osobom pragnącym pozbyć się zbędnych kilogramów. Rozpoczynając proces odchudzania, po wprowadzeniu kreatyny do diety można rzeczywiście zaobserwować przejściowy wzrost masy ciała, jednak należy pamiętać, że jest to przyrost suchej masy mięśniowej. Efekt ten jest krótkotrwały i ustępuje po osiągnięciu szczytowego wysycenia mięśni fosfokreatyną. Biorąc pod uwagę korzyści płynące ze zwiększonych rezerw ATP, można oczekiwać wyższej intensywności treningowej, co z kolei przekłada się na większą ilość spalonych kalorii. Ponadto, suplementacja kreatyną znacznie poprawia proces regeneracji. Warto jednak pamiętać, że kluczowym czynnikiem warunkującym efektywną redukcję masy ciała jest utrzymanie deficytu kalorycznego i to właśnie na ten aspekt należy zwrócić szczególną uwagę podczas całego procesu odchudzania.
Jaką kreatynę wybrać? Rodzaje kreatyny
Monohydrat kreatyny w postaci proszku jest najbardziej ekonomiczną formą tego suplementu, jednak na rynku dostępnych jest kilka innych wariantów. Firmy suplementacyjne często promują kreatynę w postaci jabłczanu, orotanu lub innych połączeń, sugerując ich wyższą skuteczność i bezpieczeństwo w porównaniu do popularnego monohydratu. Jest to jednak głównie zabieg marketingowy, mający skłonić konsumentów do wydania znacznie większej ilości pieniędzy na rzekomo bardziej unikalny suplement. W rzeczywistości, monohydrat kreatyny wchłania się w jelicie cienkim niemal w 100%, a badania porównawcze nie wykazały żadnych istotnych przewag innych form kreatyny nad monohydratem[26]. W związku z tym, przepłacanie za alternatywne formy kreatyny, które w najlepszym wypadku działają identycznie jak monohydrat, jest nieuzasadnione.
Dawkowanie kreatyny
Dla sportowców najbardziej optymalne wydaje się długotrwałe stosowanie kreatyny w dawce 3g dziennie[27], choć w rzadkich przypadkach, niektóre osoby mogą wymagać nieco większej dawki rzędu 10g dziennie, aby utrzymać jej zapasy na wysokim poziomie. Dotyczy to głównie sportowców wagi ciężkiej, takich jak kulturyści, strongmani czy trójboiści. Istnieją również protokoły wysycenia, zakładające podaż kreatyny w ilości około 20g dziennie przez pierwszych kilka dni. Jest to sposób na szybsze uzupełnienie jej stężenia w mięśniach, jednak takie dawkowanie nie powinno trwać dłużej niż tydzień, gdyż na dłuższą metę nie przynosi dodatkowych rezultatów w porównaniu do stosowania mniejszych dawek przez dłuższy czas.
Wbrew obiegowej opinii, suplementacja kreatyną nie musi być prowadzona w sposób cykliczny. Biorąc pod uwagę specyfikę działania tej substancji, takie rozwiązanie wydaje się pozbawione sensu. Kreatyna jest potrzebna organizmowi przez cały czas, a robienie przerw w jej stosowaniu nie przynosi dodatkowych korzyści.
Indywidualna suplementacja pod okiem mentora witalnego
Skutki uboczne stosowania kreatyny
Kreatyna nie jest substancją obcą dla organizmu człowieka, w związku z czym, wbrew obiegowym opiniom, dodatkowa suplementacja w rozsądnych dawkach uznawana jest za bezpieczną dla osób zdrowych, nawet przy dłuższym okresie stosowania[28]-[30]. Przeprowadzono liczne badania z użyciem monohydratu kreatyny, mające na celu ocenę potencjalnych skutków ubocznych jej zażywania. Warto przyjrzeć się im bliżej.
Często sugeruje się, że kreatyna ma negatywny wpływ na wątrobę lub nerki. Rzeczywiście, jest ona związana z aminokwasami, a badania krwi podczas suplementacji zazwyczaj wskazują na podwyższone markery kreatyniny. Należy jednak pamiętać, że kreatynina jest metabolitem kreatyny, a dodatkowa suplementacja w żadnym stopniu nie upośledza zdolności nerek do jej wydalania[31]. Badano nawet osoby starsze, powyżej 65 roku życia, którym przez pół roku podawano 5g kreatyny dziennie. Wyniki jasno potwierdzają brak jakiegokolwiek negatywnego wpływu na zdrowie[32]. Warto jednak zaznaczyć, że zdarzały się pojedyncze przypadki zaburzeń funkcji nerek podczas suplementacji, jednak było to spowodowane zbyt wysokimi dawkami lub współistniejącą już niewydolnością nerek. W związku z tym, choć na wielkość dawki mamy wpływ, to w przypadku chorób nerek lub nadciśnienia tętniczego należałoby wstrzymać się z suplementacją.
Aby dostarczyć odpowiednią ilość kreatyny, należałoby spożywać minimum kilogram mięsa dziennie. Trzeba przyznać, że mało kto jest w stanie zjeść tak dużą ilość, a ze względów zdrowotnych i ekonomicznych zaleca się ograniczenie spożycia mięsa. To argument przemawiający za rozważeniem dodatkowej suplementacji. Warto jednak cofnąć się w czasie do naszych przodków sprzed ponad 3 milionów lat. Oczywiście nie mieli oni dostępu do suplementów, jednak konsumowali znaczne ilości mięsa i ryb. Istnieją dowody, że wczesne homininy nie ograniczały się tylko do diety roślinnej. Badania archeologiczne w Etiopii pokazują, że nasi przodkowie korzystali z kamiennych narzędzi do usuwania mięsa z kości i pobierania szpiku kostnego od zwierząt kopytnych. To wskazuje, że ewoluowaliśmy jako mięsożercy, a nasi przodkowie raczej nie mieli problemu z niedoborem kreatyny w diecie. Ostatecznie, zarówno jakość, jak i ilość pożywienia przyczyniły się do rozwoju naszego mózgu, którego istotnym składnikiem jest pochodzący z ryb i skorupiaków kwas omega-3. Jest mało prawdopodobne, aby mózg stał się tak złożonym organem bez udziału źródeł zwierzęcych[33]-[35].
u003cstrongu003ePrzeczytaj także:u003c/strongu003e
Podsumowanie: Kreatyna to suplement nie tylko dla sportowców
Kreatyna to związek organiczny naturalnie występujący w organizmie człowieka, który odgrywa kluczową rolę w procesach energetycznych. Suplementacja kreatyną, szczególnie w połączeniu z treningiem oporowym, przynosi szereg korzyści, takich jak wzrost beztłuszczowej masy ciała, zwiększenie siły, poprawa wydolności podczas intensywnych ćwiczeń oraz przyspieszenie regeneracji powysiłkowej. Co istotne, kreatyna nie tylko wspiera osiągi sportowe, ale także pozytywnie wpływa na funkcje kognitywne, pomaga w utrzymaniu gęstości kości u osób starszych oraz może być pomocna w zapobieganiu chorobom neurodegeneracyjnym. Wbrew obiegowym opiniom, suplementacja kreatyną w zalecanych dawkach jest bezpieczna dla osób zdrowych i nie powoduje istotnych skutków ubocznych.
u003cstrongu003eKluczowe wnioski:u003c/strongu003e
- Suplementacja kreatyną w połączeniu z treningiem oporowym wspomaga wzrost beztłuszczowej masy ciała i siły poprzez wiele nakładających się na siebie mechanizmów zarówno pośrednich i bezpośrednich, takich jak:
- Większe rezerwy szybko dostępnej energii w postaci ATP co umożliwia wyższą intensywność treningową
- Wzrost objętości komórek mięśniowych spowodowanych dodatkową retencją wodną (mięśnie szkieletowe składają się z wody w około 75%)
- Zwiększone pokłady glikogenu mięśniowego
- Wzrost stężenia pewnych genów docelowych, w tym komórek satelitarnych, niektórych białek miofibrylarnych oraz pośrednio IGF-1
- Sprawniejsza regeneracja powysiłkowa
- Obecna podaż kreatyny w przeciętnej diecie jest zbyt mała, a dodatkowa suplementacja podnosi stężenie fosfokreatyny o 5-20% w zależności od rodzaju diety
- Zwiększone pokłady fosfokreatyny sprzyjają lepszej regeneracji ATP co głównie potrzebne jest podczas krótkich i intensywnych ćwiczeniach do 30 sek.
- Wystarczająca dawka dla większości osób to 3g dziennie, chociaż niektórzy więksi sportowcy mogą wymagać jej w ilościach rzędu nawet 10g.
- Kreatyna nie powoduje retencji wody podskórnej
- Kreatyna wyraźnie wpływa na poprawę funkcji kognitywnych oraz pomaga w dłuższym skupieniu i zapamiętywaniu u osób młodszych i starszych poprzez zwiększenie rezerw fosfokreatyny w mózgu, natomiast w badaniach na modelach zwierzęcych wydaje się pomagać przy różnych formach demencji jak i zapobiegać chorobom neurodegeneracyjnym czy udarom niedokrwiennym
- Suplementacja kreatyną wydaje się być niezwykle korzystna dla osób starszych, którzy mają słabszą gęstość kości. Jako, że zwiększa masę mięśniową to w odpowiedzi zmusza układ kostny do zwiększonej mineralizacji.
- Świetnie nadaje podczas redukcji wagi, choć na początku można zauważyć pewien wzrost masy, to jest on spowodowany nasyceniem komórek mięśniowych wodą i glikogenem, jednak sam proces odchudzania przebiegnie sprawniej dzięki zwiększonej intensywności treningowej oraz lepszej regeneracji.
- Kreatyna jest legalna i powszechnie stosowana w wielu dyscyplinach sportowych.
Najczęściej zadawane pytania dotyczące kreatyny
Jakich efektów oczekiwać po suplementacji kreatyną?
Kreatyna zwiększa siłę, wytrzymałość i masę mięśniową, a także poprawia regenerację powysiłkową. Może również pozytywnie wpływać na funkcje kognitywne, takie jak koncentracja i pamięć.
Na co dobra jest kreatyna?
Kreatyna jest szczególnie przydatna dla sportowców i osób aktywnych fizycznie, ponieważ wspomaga przyrost masy mięśniowej, poprawia wydolność podczas intensywnych ćwiczeń oraz przyspiesza regenerację po treningu. Dodatkowo, może być korzystna dla osób starszych, wspierając utrzymanie gęstości kości i funkcji poznawczych.
Jakie są minusy brania kreatyny?
Przy zalecanych dawkach, kreatyna jest generalnie bezpieczna i dobrze tolerowana przez większość osób. Potencjalne skutki uboczne, takie jak dyskomfort żołądkowy czy skurcze mięśni, są rzadkie i zwykle łagodne.
Ile średnio można przytyć podczas suplementacji kreatyną?
Przyrost masy ciała po rozpoczęciu suplementacji kreatyną wynosi zazwyczaj 1-2 kg, co wynika głównie ze zwiększonej retencji wody w mięśniach. Dalszy przyrost masy zależy od indywidualnej reakcji organizmu oraz intensywności i rodzaju treningu.
Po jakim czasie widać efekty kreatyny?
Pierwsze efekty, takie jak zwiększona siła i wytrzymałość, mogą być odczuwalne już po kilku dniach suplementacji. Natomiast przyrost masy mięśniowej staje się zauważalny zwykle po 2-4 tygodniach regularnego stosowania kreatyny w połączeniu z treningiem siłowym.
Co jest lepsze kreatyna czy białko?
Kreatyna i białko mają różne funkcje i nie powinny być bezpośrednio porównywane. Białko jest niezbędne do budowy i regeneracji mięśni, podczas gdy kreatyna wspomaga produkcję energii i poprawia wydolność podczas ćwiczeń.
Czy kreatyna może wywoływać trądzik?
Nie ma bezpośrednich dowodów na to, że kreatyna powoduje trądzik. Jeśli jednak zauważysz pogorszenie stanu skóry po rozpoczęciu suplementacji, skonsultuj się z dermatologiem, aby ustalić przyczynę i odpowiednie leczenie.
Czy kreatyna należy do sterydów anabolicznych?
Nie, kreatyna nie jest sterydem anabolicznym. Jest to naturalnie występujący w organizmie związek, który pomaga w produkcji energii w mięśniach.
Ile powinno się pić wody przy suplementacji kreatyną?
Podczas suplementacji kreatyną ważne jest odpowiednie nawodnienie organizmu. Zaleca się picie co najmniej 8 szklanek wody dziennie, a w przypadku intensywnych treningów zapotrzebowanie na wodę może być jeszcze większe.
Czy warto brać kreatynę na początek?
Kreatyna może być dobrym wyborem dla początkujących, którzy chcą poprawić swoją wydolność i przyspieszyć przyrost masy mięśniowej. Przed rozpoczęciem suplementacji warto skonsultować się z trenerem lub dietetykiem sportowym, aby ustalić odpowiednią dawkę i schemat stosowania.
Czy kreatynę można brać bez treningu?
Tak, kreatynę można stosować bez treningu, ale jej efekty będą znacznie mniej zauważalne. Aby w pełni wykorzystać potencjał tego suplementu, zaleca się połączenie go z regularnym treningiem siłowym.
O jakiej porze najlepiej przyjmować kreatynę?
Pora przyjmowania kreatyny nie ma istotnego wpływu na jej działanie. Najważniejsze jest regularne stosowanie suplementu, niezależnie od pory dnia. Niektórzy preferują przyjmowanie kreatyny przed lub po treningu, ale można ją również stosować w dowolnym innym momencie.
Kiedy brać białko i kreatyną?
Białko najlepiej spożywać w ciągu 30 minut po treningu, aby wspomóc regenerację i wzrost mięśni. Kreatynę można przyjmować przed lub po treningu albo w dowolnym innym momencie dnia, ważne jest natomiast, aby robić to regularnie.
Czy kreatyna może powodować impotencję?
Nie ma bezpośrednich dowodów na to, że kreatyna wpływa na potencję lub libido. W rzadkich przypadkach, niektórzy mężczyźni mogą doświadczać przejściowych problemów z erekcją, ale jest to zwykle związane z innymi czynnikami, a nie samą kreatyną.
Czy kreatyna zwiększa „pompę” mięśniową na treningu?
Kreatyna może pośrednio wpływać na efekt „pompy” mięśniowej, ponieważ zwiększa retencję wody w mięśniach i poprawia ich ukrwienie podczas wysiłku. Jednak efekt ten jest zazwyczaj subtelny i nie jest głównym powodem stosowania tego suplementu.
Czy jak przestanę brać kreatynę to stracę wszystkie uzyskane przyrosty?
Kreatyna nawadnia komórki mięśniowe oraz wspomaga również intensywność z jaką możemy wykonać trening oraz usprawnia procesy regeneracyjne. Spadek jaki może towarzyszyć po odstawieniu tego suplementu będzie wiązał się jedynie ze zmniejszonymi pokładami wody oraz glikogenu w komórkach mięśniowych.
Źródła
- Cooper, Robert, et al. „Creatine supplementation with specific view to exercise/sports performance: an update.” Journal of the International Society of Sports Nutrition 9.1 (2012): 33.
- Kreider, Richard B., et al. „International Society of Sports Nutrition position stand: safety and efficacy of creatine supplementation in exercise, sport, and medicine.” Journal of the International Society of Sports Nutrition 14.1 (2017): 18.
- Volek, Jeff S., and William J. Kraemer. „Creatine supplementation: its effect on human muscular performance and body composition.” The Journal of Strength & Conditioning Research 10.3 (1996): 200-210.
- Volek, Jeff S., et al. „Performance and muscle fiber adaptations to creatine supplementation and heavy resistance training.” Medicine and science in sports and exercise 31.8 (1999): 1147-1156.
- Kreider, Richard B. „Effects of creatine supplementation on performance and training adaptations.” Molecular and cellular biochemistry 244 (2003): 89-94.
- Rawson, Eric S., and Jeff S. Volek. „Effects of creatine supplementation and resistance training on muscle strength and weightlifting performance.” The Journal of Strength & Conditioning Research 17.4 (2003): 822-831.
- Volek, Jeff S., and Eric S. Rawson. „Scientific basis and practical aspects of creatine supplementation for athletes.” Nutrition 20.7-8 (2004): 609-614.
- Deldicque, Louise, et al. „Effects of resistance exercise with and without creatine supplementation on gene expression and cell signaling in human skeletal muscle.” Journal of Applied Physiology 104.2 (2008): 371-378.
- Willoughby, Darryn S., and John Rosene. „Effects of oral creatine and resistance training on myosin heavy chain expression.” Medicine & Science in Sports & Exercise 33.10 (2001): 1674-1681.
- Olsen, Steen, et al. „Creatine supplementation augments the increase in satellite cell and myonuclei number in human skeletal muscle induced by strength training.” The Journal of physiology 573.2 (2006): 525-534.
- Burke, Darren G., et al. „Effect of creatine supplementation and resistance-exercise training on muscle insulin-like growth factor in young adults.” International journal of sport nutrition and exercise metabolism 18.4 (2008): 389-398.
- Cooke, Matthew B., et al. „Creatine supplementation enhances muscle force recovery after eccentrically-induced muscle damage in healthy individuals.” Journal of the International Society of Sports Nutrition 6.1 (2009): 13.
- Santos, R. V. T., et al. „The effect of creatine supplementation upon inflammatory and muscle soreness markers after a 30km race.” Life sciences 75.16 (2004): 1917-1924.
- NELSON, ARNOLD G., et al. „Muscle glycogen supercompensation is enhanced by prior creatine supplementation.” Medicine & Science in Sports & Exercise 33.7 (2001): 1096-1100.
- Robinson, Tristan M., et al. „Role of submaximal exercise in promoting creatine and glycogen accumulation in human skeletal muscle.” Journal of Applied Physiology 87.2 (1999): 598-604.
- Brosnan, John T., and Margaret E. Brosnan. „Creatine: endogenous metabolite, dietary, and therapeutic supplement.” Annu. Rev. Nutr. 27 (2007): 241-261.
- Matthews, Russell T., et al. „Neuroprotective effects of creatine and cyclocreatine in animal models of Huntington’s disease.” Journal of Neuroscience 18.1 (1998): 156-163.
- WYSS, MARKUS, and R. I. M. A. KADDURAH-DAOUK. „Creatine and Creatinine Metabolism.” PHYSIOLOGICAL REVIEWS 80.3 (2000).
- Klivenyi, Peter, et al. „Neuroprotective effects of creatine in a transgenic animal model of amyotrophic lateral sclerosis.” Nature medicine 5.3 (1999): 347-350.
- Brewer, Gregory J., and Theo W. Wallimann. „Protective effect of the energy precursor creatine against toxicity of glutamate and β‐amyloid in rat hippocampal neurons.” Journal of neurochemistry 74.5 (2000): 1968-1978.
- Sullivan, Patrick G., et al. „Dietary supplement creatine protects against traumatic brain injury.” Annals of neurology 48.5 (2000): 723-729.
- McMorris, Terry, et al. „Creatine supplementation and cognitive performance in elderly individuals.” Aging, Neuropsychology, and Cognition 14.5 (2007): 517-528.
- Watanabe, Airi, Nobumasa Kato, and Tadafumi Kato. „Effects of creatine on mental fatigue and cerebral hemoglobin oxygenation.” Neuroscience research 42.4 (2002): 279-285.
- Rae, Caroline, et al. „Oral creatine monohydrate supplementation improves brain performance: a double–blind, placebo–controlled, cross–over trial.” Proceedings of the Royal Society of London. Series B: Biological Sciences 270.1529 (2003): 2147-2150.
- Chilibeck, P. D., et al. „Creatine monohydrate and resistance training increase bone mineral content and density in older men.” Journal of Nutrition Health and Aging 9.5 (2005): 352.
- Jagim, Andrew R., et al. „A buffered form of creatine does not promote greater changes in muscle creatine content, body composition, or training adaptations than creatine monohydrate.” Journal of the International Society of Sports Nutrition 9.1 (2012): 43.
- Hultman, E., et al. „Muscle creatine loading in men.” Journal of applied physiology 81.1 (1996): 232-237.
- Jäger, Ralf, et al. „Analysis of the efficacy, safety, and regulatory status of novel forms of creatine.” Amino acids 40 (2011): 1369-1383.
- Schilling, Brian K., et al. „Creatine supplementation and health variables: a retrospective study.” Medicine & Science in Sports & Exercise 33.2 (2001): 183-188.
- Kreider, Richard B., et al. „Long-term creatine supplementation does not significantly affect clinical markers of health in athletes.” Molecular and cellular biochemistry 244 (2003): 95-104.
- Kim, Hyo Jeong, et al. „Studies on the safety of creatine supplementation.” Amino acids 40 (2011): 1409-1418.
- Tarnopolsky, Mark, et al. „Creatine monohydrate and conjugated linoleic acid improve strength and body composition following resistance exercise in older adults.” PLoS One 2.10 (2007): e991.
- McPherron, Shannon P., et al. „Evidence for stone-tool-assisted consumption of animal tissues before 3.39 million years ago at Dikika, Ethiopia.” Nature 466.7308 (2010): 857-860.
- Broadhurst, C. Leigh, Stephen C. Cunnane, and Michael A. Crawford. „Rift Valley lake fish and shellfish provided brain-specific nutrition for early Homo.” British Journal of Nutrition 79.1 (1998): 3-21.
- Milton, Katharine. „The critical role played by animal source foods in human (Homo) evolution.” The Journal of nutrition 133.11 (2003): 3886S-3892S.