Racetamy to grupa związków chemicznych, które są opisywane jako posiadające potencjalne właściwości nootropowe, czyli zdolność do poprawy funkcji poznawczych, takich jak pamięć, koncentracja, uczenie się, kreatywność i zdolność do wykonywania złożonych zadań. Efekty te mogą jednak różnić się w zależności od konkretnych związków i osób, które je przyjmują. Racetamy są syntetycznymi związkami chemicznymi, które w swej cząsteczce zawierają pierścień pirolidonowy.
Pierwszy racetam, piracetam, został odkryty w 1964 roku przez firmę farmaceutyczną Hoffmann-La Roche. Od tego momentu zsynetyzowano szereg innych racetamów, z których każdy charakteryzuje się nieco odmiennymi właściwościami.
Mechanizmy działania racetamów są nadal przedmiotem badań naukowych i dyskusji. Wiadomo, że wpływają one na różne aspekty neuroprzekaźnictwa, choć szczegóły ich działania mogą znacząco się różnić. Niektóre badania sugerują, że mogą one modulować aktywność receptorów AMPA i NMDA, co odpowiada za przekazywanie informacji między neuronami. Ponadto mogą wpływać na system cholinergiczny, zwiększając produkcję acetylocholiny, neuroprzekaźnika ważnego dla procesów pamięci i uczenia się, jednak te mechanizmy nie są w pełni zrozumiałe i wymagają dalszych badań.
Bezpieczeństwo i skuteczność racetamów jako środków nootropowych nie zostały jednoznacznie potwierdzone dla każdego z nich, a ich efekty mogą być różne u różnych osób. Zdrowe osoby rozważające stosowanie tych substancji w celu poprawy funkcji poznawczych powinny zwrócić uwagę na ograniczone dane dotyczące ich działania oraz potencjalne ryzyko. Racetamy są również badane w kontekście możliwego zastosowania w leczeniu różnych zaburzeń neurologicznych, w tym choroby Alzheimera, choroby Parkinsona i zespołu stresu pourazowego, aczkolwiek dowody na ich skuteczność w tych zastosowaniach są wciąż niewystarczające.
Do znanych racetamów należą:
- Piracetam – często opisywany jako mający działanie nootropowe, przeciwutleniające i neuroprotekcyjne.
- Fenylopiracetam – uważany za jeden z najsilniejszych racetamów, znany ze swoich właściwości poprawiających funkcje poznawcze
- Aniracetam – znany z potencjalnego działania nootropowego, przeciwlękowego i poprawiającego nastrój.
- Oksyracetam – postrzegany jako środek nootropowy, który może zwiększać czujność i koncentrację.
- Pramiracetam – sugeruje się, że może wpływać na zdolność do uczenia się i zapamiętywania.
- Coluracetam – może mieć wpływ na poprawę koncentracji i zdolności do skupienia uwagi.
W polsce jedynym dostępnym na receptę racetamem jest piracetam.
