Hormon wzrostu, znany również jako somatotropina (ang. growth hormone, GH), jest peptydowym hormonem wytwarzanym przez przedni płat przysadki mózgowej. Składa się z łańcucha 191 aminokwasów.
W organizmie pełni kluczową rolę w regulowaniu wzrostu i rozwoju. Jego główne funkcje obejmują:
- Stymulację wzrostu kości, mięśni, narządów wewnętrznych i tkanek miękkich.
- Pobudzenie syntezy białek mięśniowych, prowadzące do zwiększenia masy mięśniowej.
- Pośrednie wpływanie na funkcjonowanie układu odpornościowego.
- Wpływanie na gospodarkę węglowodanową, co może skutkować podwyższonym poziomem glukozy we krwi, jak i stymulowanie produkcji insuliny przez trzustkę.
- Mobilizację tłuszczu, co przyczynia się do utraty tkanki tłuszczowej, chociaż nie gwarantuje utrzymania prawidłowej masy ciała.
Wydzialanie GH jest regulowane przez hormony podwzgórza: somatoliberynę (GHRH), która stymuluje wydzielanie hormonu wzrostu, oraz somatostatynę (SS), która je hamuje. Poziom GH we krwi zazwyczaj najbardziej wzrasta podczas fazy głębokiego snu i osiąga najniższe wartości w godzinach porannych.
Niedobór GH może prowadzić do:
- Niskorosłości
- Opóźnienia w rozwoju psychomotorycznym
- Obniżenia funkcji odpornościowych oraz
- Zwiększonego ryzyka rozwoju chorób metabolicznych, takich jak cukrzyca typu 2 i otyłość
Z kolei nadmiar hormonu wzrostu może być przyczyną akromegalii u dorosłych oraz gigantyzmu w przypadku dzieci.
Hormon wzrostu jest stosowany w terapii wielu schorzeń, w tym:
- Niskorosłości wrodzonej i nabytej
- Zaburzeń wzrostu u dzieci z zespołem Pradera-Williego lub Turnera
Hormon wzrostu ma wpływ nie tylko bezpośrednio, ale także pośrednio poprzez stymulację wątroby do wydzielania innego ważnego czynnika wzrostu zwanego IGF-1 (insulinopodobny czynnik wzrostu 1), który również odgrywa istotną rolę w regulowaniu funkcji komórkowych i wzrostowych organizmu.
Dodatkowo, hormon wzrostu znalazł zastosowanie w nielegalnym dopingu sportowym ze względu na jego zdolność do zwiększenia masy mięśniowej, siły i wytrzymałości, jednak jego stosowanie w tym celu jest zakazane przez Światową Agencję Antydopingową (WADA).
