Żeń-szeń koreański, inaczej żeń-szeń azjatycki, żeń-szeń prawdziwy czy panax ginseng, to popularne zioło z rodziny adaptogenów, pochodzący z Korei, stosowany od wieków w medycynie Dalekiego Wschodu. Jego suszony korzeń wykazuje szerokie spektrum korzystnego działania na ludzki organizm.
Poniżej wyjaśniam, czym jest żeń-szeń, jakie ma właściwości i jakie daje konkretne korzyści dla zdrowia oraz samopoczucia, jakie są przeciwwskazania i skutki uboczne oraz kto najbardziej skorzysta z suplementacji żeń-szeniem.
Czym jest żeń-szeń koreański?
Żeń-szeń koreański (Panax ginseng) to popularna roślina lecznicza z rodziny araliowatych, która od wieków była stosowana w medycynie chińskiej i koreańskiej. Jej ojczystym rejonem występowania jest Korea, stąd potoczna nazwa ginseng koreański, jednak występuje również w Chinach.
Ze świeżych lub suszonych korzeni tej rośliny pozyskuje się cenny surowiec zielarski o udokumentowanych właściwościach prozdrowotnych. Oprócz suszonego korzenia, spotyka się także ekstrakty, wyciągi, nalewki oraz suplementy diety na bazie żeń-szenia.
Substancje czynne zawarte w korzeniu, zwane ginsenozydami, decydują o szerokim spektrum dobroczynnego działania żeń-szenia.
Związki aktywne zawarte w żeń-szeniu koreańskim
Bogactwem korzenia żeń-szenia są ginsenozydy – grupa ponad 30 triterpenowych związków roślinnych o udowodnionym korzystnym wpływie na ludzki organizm.
Oprócz nich, korzeń zawiera szereg innych cennych związków takich jak polisacharydy (w tym panaksan), aminokwasy, fitosterole, flawonoidy, witaminy z grupy B, olejki eteryczne czy składniki mineralne (cynk, magnez, wapń).
Wśród tych naturalnych składników, właśnie ginsenozydy są odpowiedzialne za większość dobroczynnych właściwości tego wyjątkowego adaptogenu.
Właściwości żeń-szenia koreańskiego
Żeń-szeń koreański wykazuje szerokie spektrum bioaktywności. Dzięki zawartości saponin triterpenowych znanych jako ginsenozydy, a także wielu innych związków aktywnych, wyciąg z jego korzenia cechują następujące kluczowe właściwości:
- adaptogenne – zwiększają ogólną wydolność i odporność organizmu na stres
- antyoksydacyjne – neutralizują szkodliwe wolne rodniki
- przeciwzapalne – hamują stany zapalne
- immunomodulujące – regulują odpowiedź immunologiczną
- neuroprotekcyjne – chronią komórki nerwowe
Panax ginseng wykazuje również działanie przeciwalergiczne, psychostymulujące, przeciwnowotworowe, przeciwcukrzycowe, hipolipemizujące, tonizujące, wazodylatacyjne oraz poprawiające funkcje seksualne. Te cechy sprawiają, że żeń-szeń jest dość uniwersalnym zielem, wzmacniającym naturalną odporność, zwiększającym siły życiowe organizmu i zdolności adaptacyjne. Stąd potoczna nazwa – adaptogen, czyli środek pomagający organizmowi przystosować się do zmiennych warunków i wymagań środowiska.
Dla kogo jest zalecany?
Żeń-szeń prawdziwy zalecany jest szczególnie osobom:
- o obniżonej odporności i podatnych na infekcje
- przemęczonym, ze zmniejszoną wydolnością psychofizyczną
- z zaburzeniami gospodarki lipidowej i glukozowo-insulinowej
- z problemami z pamięcią i koncentracją
- uprawiającym sport i aktywność fizyczną
- w średnim i starszym wieku dla zwiększenia witalności
- kobietom w okresie menopauzy (zmniejsza nasilenie objawów)
Wpływ żeń-szenia na układ odpornościowy organizmu
Jedną z najcenniejszych cech żeń-szenia koreańskiego jest immunomodulacja, czyli korzystna regulacja układu odpornościowego.
Dzięki zawartym związkom, żeń-szeń pobudza i wzmacnia mechanizmy obronne organizmu, tym samym podnosząc ogólną odporność. Co ważne, działa on selektywnie, wspierając pożądaną reakcję immunologiczną w odpowiedzi na czynniki zagrażające zdrowiu np. infekcje wirusowe czy bakteryjne.
- Zwiększa aktywność komórek NK – kluczowych w zwalczaniu wirusów oraz komórek nowotworowych
- Stymuluje produkcję przeciwciał i komórek układu odpornościowego
- Poprawia pracę grasicy i produkcję limfocytów T
- Optymalizuje wydzielanie cytokin prozapalnych i przeciwzapalnych
Dzięki tym wielopoziomowym korzyściom, wsparcie żeń-szenia sprawdza się zarówno w profilaktyce, jako immunostymulacja podnosząca odporność, jak i w walce z już rozwiniętymi infekcjami.
Żeń-szeń koreański obniża ciśnienie krwi i poprawia pracę serca
Badania kliniczne potwierdzają pozytywny wpływ preparatów żeń-szenia na układ sercowo-naczyniowy, m.in.:
- obniża ciśnienie tętnicze – działa hipotensyjnie
- poprawia krążenie obwodowe oraz mikrokrążenie
- korzystnie wpływa na profil lipidowy krwi – zmniejsza LDL i triacyloglicerole
- działa ochronnie na śródbłonek naczyń – hamuje miażdżycę
- łagodnie pobudza kurczliwość mięśnia sercowego i poprawia jego ukrwienie
Żeń-szeń może być więc szczególnie przydatny u osób z problemami kardiologicznymi – chorobami serca, nadciśnieniem, zaburzeniami krążenia czy podwyższonym cholesterolem. Nie zastępuje oczywiście leczenia i należy uważać na interakcje z lekami przeciwnadciśnieniowymi.
Panax ginseng pomaga zwalczyć stres i łagodzi zmęczenie
Żeń-szeń koreański pomaga zwalczyć stres i łagodzi zmęczenie, które są plagą współczesnego trybu życia. Jego adaptogenny wpływ pomaga organizmowi lepiej znosić fizyczne i psychiczne obciążenia, a także szybciej się z nich regenerować.
Panax ginseng jest skuteczny w walce ze stresem i zmęczeniem, m.in dlatego, że:
- zmniejsza uwalnianie hormonów stresu (kortyzol, adrenalina)
- stabilizuje poziom glukozy we krwi i zapobiega gwałtownym skokom
- łagodzi negatywne skutki przewlekłego stresu
- ułatwia adaptację do nowych warunków i bodźców środowiska
- zwiększa ogólną wydolność organizmu i spowalnia rozwój zmęczenia
- skraca czas rekonwalescencji i regeneracji po wysiłku fizycznym i psychicznym
Stosowanie żeń-szenia sprawdza się więc zarówno u osób zdrowych narażonych na duży stres, jak i u pacjentów z zespołem wyczerpania, przewlekłym zmęczeniem czy wypaleniem zawodowym.
Żeń-szeń poprawia koncentrację i inne funkcje poznawcze
Żeń-szeń koreański wykazuje korzystne działanie neuroprotekcyjne oraz nootropowe, czyli wspomagające funkcje kognitywne mózgu. Stosowanie preparatów żeń-szenia przynosi więc wymierne korzyści, takie jak:
- lepsza koncentracja i skupienie uwagi
- poprawa procesów zapamiętywania oraz kojarzenia faktów
- wsparcie krótko- i długotrwałej pamięci
- zwiększenie zdolności uczenia się
- ułatwienie przyswajania nowych informacji
Mechanizmy te przekładają się na konkretne objawy, mogą być zauważalne już po jednorazowej dawce żeń-szenia. Korzyści dla mózgu i zdolności poznawczych czynią go szczególnie przydatnym dla osób uczących się i pracujących umysłowo oraz seniorów dla poprawy sprawności intelektualnej.
NeuroBoost – suplementacja pro-kognitywna
Protokół „NeuroBoost” został przygotowany dla osób, które chcą poprawić swoją pamięć, koncentrację i inne funkcje kognitywne. Całość zawiera podstawę i aż 3 warianty specjalnie dobranych schematów suplementacji dla najbardziej wymagających osób. W protokole znajdziesz stack nootropowy, stack redukujący lęki i stany depresyjne, oraz stack wspierający zdrowie mózgu i funkcje poznawcze.
Żeń-szeń zwiększa siły witalne i poprawia kondycję fizyczną
Badania potwierdzają korzystny wpływ żeń-szenia koreańskiego na wydolność i siłę mięśni. Dzięki zawartości ginsenozydów i innych cennych związków, suplementacja żeń-szeniem przynosi szereg konkretnych korzyści:
- poprawa wydolności fizycznej – zwiększenie możliwego wysiłku i opóźnienie zmęczenia
- wzrost siły i masy mięśniowej
- lepsze dotlenienie mięśni dzięki poprawie mikrokrążenia
- szybsza regeneracja po treningu
- poprawa ogólnej kondycji fizycznej
- zwiększenie energii życiowej
- spowolnienie atrofii mięśni związanej z wiekiem (sarkopenia)
Wszystkie te korzyści przekładają się na lepszą jakość i efekty treningów, a także spowalniają spadek siły i masy mięśniowej wieku podeszłym. Dlatego żeń-szeń jest chętnie stosowany w sporcie oraz geriatrii.
Żeń-szeń a zdrowy sen i dobre samopoczucie psychiczne
Oprócz korzyści dla ciała, warto wspomnieć o pozytywnym wpływie żeń-szenia na sen i kondycję psychiczną. Dzięki niwelowaniu skutków stresu i zmęczenia, suplementacja żeń-szeniem sprzyja:
- poprawie jakości snu – dłuższy, głębszy sen
- regeneracji sił psychofizycznych podczas odpoczynku
- lepszemu samopoczuciu psychicznemu i nastrojowi
- łagodzeniu lęków, niepokoju i rozdrażnienia
W medycynie Dalekiego Wschodu żeń-szeń był bowiem stosowany nie tylko na dolegliwości ciała, ale też umysłu. Harmonizuje on funkcjonowanie całego organizmu.
Dowiedz się więcej:
Jak dawkować żeń-szeń koreański?
Kwestia dawkowania żeń-szenia nie jest do końca jasna. Zwykle zaleca się rozpoczynanie od niskich dawek rzędu 100-200 mg dziennie ekstraktu standaryzowanego na 4-8% ginosenozydów lub 1 g suszonego korzenia, stopniowo zwiększając do 300-500 mg ekstraktu lub 4-6 gramów korzenia.
Najpopularniejsze postacie suplementów żeń-szenia to:
- suszony, pokrojony korzeń do zaparzania
- proszek z korzenia żeń-szenia
- ekstrakt w płynie lub kapsułkach
Czas suplementacji powinien wynosić co najmniej 8-12 tygodni, najlepiej w sposób ciągły lub cykliczny. Korzyści zdrowotne są bowiem kumulatywne.
Optymalny schemat suplementacji powinien obejmować:
- Dawka – 100-500 mg ekstraktu lub 4-6 g suszonego korzenia dziennie
- Standaryzacja – ekstrakt standaryzowany na minimum 4-8% ginosenozydów
- Czas stosowania – minimum 8-12 tygodni
- Częstotliwość – codziennie rano lub popołudniu w jednej porcji (nie musi być do posiłku)
- Cykliczność – 3 miesiące suplementacji + 1 miesiąc przerwy
Taki schemat pozwala uzyskać kumulatywne korzyści zdrowotne przy zminimalizowaniu ryzyka efektów ubocznych.
Korzystne interakcje żeń-szenia z innymi ziołami i suplementami
Ze względu na szerokie spektrum działania, żeń-szeń warto łączyć z innymi naturalnymi środkami wspierającymi zdrowie, takimi jak:
- Ashwagandha – lepiej znoszenie stresu, poprawa nastroju
- Rhodiola rosea – działanie antyzmęczeniowe i lepsza koncentracja
- Astragalus – wzmocnienie odporności
- Żeń-szeń syberyjski (Eleuterokok) – większa energia i wytrzymałość
- Kurkumina – silniejsze działanie antyoksydacyjne i przeciwzapalne
Pozytywne interakcje wykazuje również z witaminami (C, E, D, z grupy B) oraz składnikami mineralnymi wzmacniającymi odporność i energię (cynk, selen, magnez). Łączenie ich w kompleksowych formulacjach pozwala w pełni wykorzystać prozdrowotny potencjał żeń-szenia i spotęgować efekty.
Żeń-szeń koreański – przeciwwskazania i interakcje
Suplementacja żeń-szeniem jest ogólnie bezpieczna i dobrze tolerowana przez większość osób dorosłych. Należy jednak zachować ostrożność przy następujących schorzeniach i ich leczeniu farmakologicznym z uwagi na potencjalne interakcje:
- nadciśnienie – może osłabiać działanie leków przeciwnadciśnieniowych
- cukrzyca – niektóre źródła mówią, że mogą występować interakcje z insuliną
- choroby układu krzepnięcia – może zwiększać siłę działania leków przeciwzakrzepowych
Żeń-szeń może wchodzić w interakcje zwłaszcza w przypadku leków z soli litu, takich jak tranylcypromina, moklobemid, wafaryna, acenokumarol. Zgłaszane były również interakcje z alkoholem. Nie zaleca się stosowania żeń-szenia kobietom w ciąży i karmiącym piersią oraz dzieciom poniżej 12. roku życia.
Potencjalne skutki uboczne żeń-szenia koreańskiego
U zdrowych dorosłych przy zalecanych dawkach i czasie stosowania efekty uboczne zdarzają się rzadko. Najczęściej ograniczają się do łagodnych dolegliwości trawiennych lub bezsenności przy zażywaniu wieczorem. Nieliczne przypadki w badaniach obejmowały również większe poddenerwowanie
Gdzie kupić sprawdzony preparat żeń-szenia i na co zwrócić uwagę
Wybierając suplement żeń-szenia warto zwrócić uwagę na:
- Skład – powinien zawierać standaryzowany ekstrakt z korzenia lub cały suszony korzeń. Upewnij się, że pochodzi z kontrolowanych upraw żeń-szenia koreańskiego (Panax ginseng).
- Standardy jakości – sprawdź czy jest to preparat farmaceutyczny lub suplement diety z akredytowanym certyfikatem jakości.
- Bezpieczeństwo stosowania – nie przekraczaj zaleconych dawek.
- Legalność – nie kupuj podejrzanie tanich produktów z nieznanego źródła.
Warto postawić na sprawdzone marki. Tylko wtedy można mieć pewność, że otrzymamy pełnowartościowy, bezpieczny i skuteczny preparat żeń-szenia.
Podsumowanie: Żeń-szeń koreański wspiera zdrowie organizmu
Suszony korzeń żeń-szenia koreańskiego oraz jego ekstrakty to prawdziwa skarbnica prozdrowotnych związków bioaktywnych o szerokim spektrum dobroczynnego działania.
Regularna suplementacja przyczynia się do wzmocnienia odporności, poprawy kondycji fizycznej i psychicznej, a także funkcji poznawczych. Żeń-szeń pomaga radzić sobie ze stresem, zmęczeniem i codziennymi obciążeniami organizmu.
Choć nie jest uniwersalnym panaceum na wszystkie dolegliwości, może być bardzo przydatnym wsparciem dla osób dbających o zdrowie, samopoczucie i sprawność umysłowo-fizyczną.
W połączeniu ze zdrowym trybem życia i w razie potrzeby, terapią konwencjonalną, warto rozważyć włączenie tego wyjątkowego adaptogenu do swojej codziennej diety.
Jakiej jakości ekstrakt żeń-szenia wybrać, aby mieć pewność skuteczności?
Należy wybierać ekstrakty standaryzowane z adekwatnym certyfikatem jakości, najlepiej farmaceutyczne. Minimalna zawartość ginsenozydów to 4%, optymalnie 4-8%.
Jakie skutki uboczne może powodować żeń-szeń?
Najczęstsze to zaburzenia trawienne, bezsenność, bóle głowy. Wynikają z przekroczenia dawki lub wrażliwości osobniczej. Objawy ustępują po odstawieniu.
Czy żeń-szeń może zaszkodzić przy leczeniu farmakologicznym?
Tak, istnieją potencjalne interakcje m.in. z lekami na nadciśnienie, cukrzycę, obniżającymi krzepliwość krwi. Należy skonsultować się z lekarzem.
Jak długo stosować żeń-szeń, aby utrzymać korzyści zdrowotne?
Aby podtrzymać efekty, zaleca się przyjmowanie 3 miesiące + 1 miesiąc przerwy. Można też stosować go rotacyjnie z innymi adaptogenami.
Czy żeń-szeń działa na potencję i poprawia libido?
Tak, badania potwierdzają korzystny wpływ na funkcje seksualne u obu płci, choć u mężczyzn efekt jest bardziej widoczny.
Czy karmiące matki mogą stosować żeń-szeń?
Nie ma jednoznacznych badań na ten temat. Nie zaleca się suplementacji żeń-szeniem podczas laktacji ze względu na ryzyko przenikania do mleka.
Jaka jest optymalna pora dnia na zażywanie żeń-szenia?
Najlepiej rano lub w pierwszej połowie dnia. Najpóźniej do 6 godzin przed snem, ponieważ może wywołać utrudniać zasypianie.
Czy żeń-szeń faktycznie wspomaga odchudzanie?
Brak wystarczających dowodów na ludziach, jednakże badania na modelach zwierzęcych sugerują właściwości odchudzające żeń-szenia.
Referencje:
- Kiefer, D., & Pantuso, T. (2003). Panax ginseng. American family physician, 68(8), 1539-1542.
- Bach, H. V., Kim, J., Myung, S. K., & Cho, Y. A. (2016). Efficacy of ginseng supplements on fatigue and physical performance: a meta-analysis. Journal of Korean Medical Science, 31(12), 1879-1886.
- Shergis, J. L., Zhang, A. L., Zhou, W., & Xue, C. C. (2013). Panax ginseng in randomised controlled trials: a systematic review. Phytotherapy Research, 27(7), 949-965.
