Witamina D3 – na co pomaga i jakie ma właściwości?

Witamina D3, znana również jako cholekalcyferol, odgrywa kluczową rolę w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu człowieka. Odpowiednie stężenie tej witaminy we krwi warunkuje zdrowie kości, zębów, mięśni, układu odpornościowego oraz wpływa na samopoczucie i zdrowie psychiczne.

W poniższym artykule wyjaśniam, czym jest witamina D3, na co pomaga i jaką pełni rolę w organizmie. Przedstawiam optymalne zakresy stężenia 25(OH)D we krwi oraz objawy niedoboru i nadmiaru tej witaminy. Omówiłem także źródła witaminy D3, w tym syntezę w skórze pod wpływem słońca oraz dostarczanie z dietą i suplementami. Ponadto, wskazałem schorzenia i dolegliwości, na które korzystnie wpływa odpowiedni status witaminy D3 w organizmie. Na koniec poruszyłem kwestie grup ryzyka niedoborów, bezpiecznych dawek suplementów oraz interakcji z lekami.

Czym jest witamina D3 i jaką pełni rolę w organizmie?

Witamina D3 należy do grupy witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Jej aktywna postać – kalcytriol – jest hormonem regulującym gospodarkę wapniowo-fosforanową oraz różnicowanie i dojrzewanie wielu rodzajów komórek. Główne właściwości witaminy D3 obejmują:

• Regulację homostazy wapnia i fosforu
  • Utrzymanie odpowiedniego stężenia wapnia i fosforanów w surowicy
  • Stymulowanie wchłaniania wapnia w jelitach
  • Zwiększanie reabsorpcji wapnia w kanalikach nerkowych
• Wpływ na mineralizację kości
  • Stymuluje różnicowanie i dojrzewanie osteoblastów
  • Zwiększa wydzielanie osteokalcyny
  • Hamuje aktywność osteoklastów
• Modulację odpowiedzi immunologicznej
  • Hamuje nadmierną proliferację limfocytów T i B
  • Zwiększa aktywność limfocytów NK i makrofagów
• Wpływ na transkrypcję wielu genów
  • Reguluje ponad 2000 genów w genomie ludzkim

Witamina D3 pełni zatem bardzo istotną rolę w utrzymaniu homeostazy całego organizmu. Jej niedobór prowadzi do poważnych konsekwencji zdrowotnych.

Jakie są optymalne poziomy witaminy D3 we krwi?

Optymalne stężenie głównej formy magazynowej witaminy D3, czyli 25-hydroksywitaminy D (25(OH)D), mieści się w zakresie 30-80 ng/ml. Wartości poniżej 20 ng/ml świadczą o niedoborze, natomiast powyżej 100 ng/ml o przedawkowaniu.

Objawy niedoboru witaminy D3:

• Bóle i osłabienie mięśni
• Bóle kości, stawów
• Częste infekcje, grypy
• Podatność na urazy
• Złe samopoczucie, depresja

Objawy nadmiaru witaminy D3:

• Nadmierna utrata masy ciała
• Zaparcia, nudności, wymioty
• Zaburzenia rytmu serca
• Odwapnienie kości, kamicą nerkowa

Oznaczenie 25(OH)D we krwi pomaga zdiagnozować ewentualne niedobory lub nadmiary witaminy D3. Badanie to powinno być elementem profilaktyki, zwłaszcza u osób z grup ryzyka.

Naturalne źródła witaminy D3

Witamina D3 powstaje w organizmie w wyniku nieenzymatycznej konwersji związku prekursorowego – 7-dehydrocholesterolu, pod wpływem promieniowania UVB. Synteza zachodzi głównie w warstwie podstawnej naskórka, a dokładniej w keratynocytach.

Ekspozycja 20% powierzchni ciała (np. rąk, twarzy i szyi) na słońce przez 10-15 minut w okresie letnim umożliwia wytworzenie adekwatnych ilości witaminy D3. Jednak u wielu osób, zwłaszcza mieszkańców strefy umiarkowanej, taki rodzaj syntezy jest niewystarczający.

Dlatego drugim filarem utrzymania prawidłowego statusu witaminy D3 jest odpowiednia dieta i suplementacja.

Nieliczne pokarmy zawierają witaminę D3 – są to przede wszystkim:

• Ryby morskie (łosoś, śledź, makrela, tuńczyk)
• Jaja
• Oleje rybne (tran)

Coraz częściej zaleca się suplementację preparatami zawierającymi cholekalcyferol, zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym. Zwykle stosowane dawki mieszczą się w przedziale 1000-2000 IU dziennie. Formy suplementów D3 to najczęściej tabletki, kapsułki, krople lub ampułki.

Na jakie schorzenia i dolegliwości pomaga witamina D3?

Odpowiednia podaż witaminy D3 ma korzystny wpływ na zdrowie i samopoczucie. Udowodniono, że suplementacja cholekalcyferolem i utrzymanie optymalnego poziomu tej witaminy pomaga w:

• Zapobieganiu krzywicy i osteoporozy
  • Zwiększenie gęstości mineralnej kości
  • Zahamowanie tempa utraty masy kostnej
• Łagodzeniu bólów mięśniowo-szkieletowych
  • Zmniejszenie dolegliwości bólowych kości, stawów i mięśni
  • Poprawa funkcji motorycznych
• Obniżaniu ryzyka chorób autoimmunologicznych
  • Hamowanie nadmiernej proliferacji limfocytów
  • Zwiększanie aktywności limfocytów regulatorowych
• Wspomaganiu leczenia depresji i zaburzeń psychicznych
  • Regulacja neuroprzekaźnictwa (dopamina, noradrenalina)
  • Neurogeneza, regeneracja neuronów

Ponadto, przyjmowanie suplementów witaminy D3 wydaje się korzystnie wpływać na przebieg: nadciśnienia, cukrzycy, nieswoistych chorób zapalnych jelit, reumatoidalnego zapalenia stawów, łuszczycy oraz w unormowaniu masy ciała.

Jak unikać niedoborów i przedawkowania witaminy D3?

Z uwagi na rolę witaminy D3 w organizmie, zarówno jej niedobór, jak i nadmiar niosą negatywne konsekwencje zdrowotne. Dlatego tak istotne jest utrzymywanie optymalnego stężenia 25(OH)D.

Grupy ryzyka niedoboru witaminy D3:

• Osoby starsze powyżej 65 roku życia
• Kobiety w ciąży i karmiące piersią
• Niemowlęta i małe dzieci
• Mieszkańcy stref podbiegunowych

U tych grup zdecydowanie zaleca się oznaczanie stężenia 25(OH)D i ewentualną suplementację ustalaną indywidualnie na podstawie wyników oraz pod opieką lekarza.

Witamina D3 – dawkowanie i interakcje z lekami

Odpowiednie dzienne dawki witaminy D3 w suplementacji u osób zdrowych zależą od wieku i masy ciała.

• Noworodki i niemowlęta 0-6 miesięcy – 400-600 IU
• Dzieci od 1. do 10. roku życia – 600-1000 IU
• Młodzież od 11. do 18. roku życia – 800-2000 IU
• Dorośli od 19. do 65. roku życia – 800-2000 IU
• Seniorzy od 65 do 75 lat – 800-2000 IU
• Seniorzy powyżej 75 lat – 2000-4000 IU

Istotne mogą być również interakcje z niektórymi lekami, zwłaszcza z: glikokortykosteroidami, lekami przeczyszczającymi, lekami na padaczkę, trójcyklicznymi lekami przeciwdepresyjnymi oraz cymetydyną. W razie współistniejących schorzeń i stosowania farmakoterapii należy skonsultować suplementację D3 z prowadzącym lekarzem.

Witamina D3 odgrywa niebagatelną rolę w organizmie, dlatego tak istotne jest utrzymywanie optymalnych jej wartości we krwi. Odpowiednia podaż, suplementacja i styl życia mogą zapobiec niedoborom. Z kolei kontrola stężenia 25(OH)D i rozsądna suplementacja pozwalają uniknąć toksyczności witaminy D3.

Cholekalcyferol czyli witamina D3: Pytania i odpowiedzi

Jakie inne skutki zdrowotne może powodować niedobór witaminy D3?

Niedobór witaminy D3 zwiększa ryzyko wystąpienia chorób układu krążenia, nowotworów, cukrzycy typu 2, nadciśnienia, chorób autoimmunologicznych, zakażeń układu oddechowego oraz zaburzeń funkcji poznawczych.

Jakie skutki może powodować nadmiar witaminy D3?

Toksyczność witaminy D3 objawia się nudnościami, wymiotami, utratą masy ciała, zaparciami, kamicą nerkową, zaburzeniami pracy serca, a w konsekwencji prowadzić do odwapnienia kości.

Jak długo można bezpiecznie przyjmować witaminę D3?

Suplementację witaminą D3 zazwyczaj prowadzi się przez okres kilku tygodni lub miesięcy, rzadziej lat. Nie ma ustalonego bezpiecznego okresu długotrwałej suplementacji.

W jakich jednostkach oznacza się stężenie 25(OH)D?

Stężenie 25(OH)D podawane jest w ng/ml lub nmol/l. 100 nmol/l odpowiada 40 ng/ml. Należy zwracać uwagę na jednostki podawane w wynikach badań laboratoryjnych.

Jak witamina D3 może wpływać na nastrój i samopoczucie?

Witamina D bierze udział w syntezie serotoniny, dopaminy i noradrenaliny, które regulują nastrój. Ponadto może zwiększać neurogenezę. Niedobory D3 mogą nasilać objawy depresji.

Jakie badania diagnostyczne wykonuje się w przypadku podejrzenia niedoboru witaminy D?

Podstawowym badaniem w diagnostyce niedoboru witaminy D jest oznaczenie stężenia 25-hydroksywitaminy D (25(OH)D) w surowicy krwi. Można też oznaczać aktywną postać – kalcytriol.

Jak dawka witaminy D3 zależy od masy ciała?

Zalecane dawki witaminy D3 uzależnia się od masy ciała. Przyjmuje się, że optymalna dawka dzienna wynosi ok. 40-60 IU na kg masy ciała przy suplementacji.

Jaką rolę pełni witamina K2 w metabolizmie witaminy D3?

Witamina K2 jest niezbędna do aktywacji białek zależnych od witaminy D, m.in. osteokalcyny. Dlatego witaminy D3 i K2 wykazują synergistyczne działanie w metabolizmie kostnym.